Anayasa Mahkemesi 2023/160E., 2024/77K. ve 14.03.2024 karar tarihli kararı ile Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun 18/A maddesinin 11. fıkrasında yer alan arabuluculuk ilk toplantısına mazeretsiz olarak katılmayan tarafın davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacağına ilişkin düzenleme ile ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmeyeceğine ilişkin düzenlemeyi Anayasa’nın 13., 35 ve 36. maddelerini ihlal ettiğine hükmetmiştir.
Anayasa Mahkemesi gerekçe olarak davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması gereği Anayasa’nın 141. maddesi kapsamında devletin yükümlülüklerinden biri olarak düzenlenmiştir. Bu sebeple devlet, yargılamaların gereksiz yere uzamasını engelleyecek etkin çareler oluşturmak zorundadır. Bu çerçevede tarafların hak ve menfaatlerinin özenli biçimde gözetildiği, etkili sonuçlar ortaya çıkarabilen alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarının geliştirilmesi Anayasa ile devlete yüklenen yargılamanın gereksiz yere uzamasının engellenmesi ödevinin yerine getirilmesi amacına yöneliktir. Bu kapsamda kuralların, arabuluculuk yönteminin işlerlik kazanmasını başka bir deyişle devletin yargılamaların gereksiz yere uzamasını engelleyecek etkin çareler oluşturmak yükümlülüğünün yerine getirilmesini sağlama amacına yönelik olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla haklılık durumu gözetilerek uygulanabilecek istisnalar ya da belli bir üst sınır öngörülmeden, özellikle yargılamada tamamen haklı çıkan, diğer bir ifadeyle aslında bütünüyle haksız bir sürece maruz kaldığı yargılamanın sonunda anlaşılan tarafın özel durumu da gözetilmeden, mazeret gösterilmeksizin ilk toplantıya katılmayan tarafın yargılama giderlerinden tümüyle sorumlu tutulmasının ve vekalet ücretinin tamamından yoksun bırakılmasının kişilere aşırı ir külfet yüklediği, kamu yararı ile mülkiyet hakkı ve mahkemeye erişim hakları arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi kişi aleyhine bozduğu ve bu itibarla orantısız bir sınırlamaya neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
İptal kararı, kararın Resmî Gazete’de yayım tarihinden itibaren 9 ay sonra yürürlüğe girecektir.
Kaynak: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/04/20240418-2.pdf
