Bosman kuralları ya da Bosman kararları, Avrupa Adalet Divanın 1995 tarihli ünlü bir kararı olup, özellikle Avrupa futbolunda önemli değişiklikler yaşanmasına sebep olmuştur. Bu kararlar ile Avrupa birliği içinde işçilerin serbest dolaşımı ve işbirliği özgürlüğü güvence altına alınmıştır. Bosman kararları çerçevesinde, transfer edilen futbolcunun AB vatandaşı olması koşuluyla, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin ulusal liglerinde yabancı oyuncu sınırlaması kaldırılmış ve futbolcuların sözleşme sürelerinin bitiminde bonservis bedeli ödenmeksizin istedikleri kulübe geçebilmelerine olanak sağlanmıştır. Ayrıca bu kapsamda futbol ve diğer spor dalları birer ekonomik sektör olarak nitelendirilmiş ve sporcuların, “işçilerin serbest dolaşımı ilkesi” doğrultusunda işçi haklarına sahip olmasına imkan tanınmıştır.
Bosman kuralları öncesinde Avrupa futbolunda futbolcu transferi ve yabancı futbolcu kotasına ilişkin uygulama günümüzdeki duruma nazaran farklı bir hukuki temel üzerine oturmuştu. UEFA ve FIFA’nın belirlediği kurallar ve yasal mevzuat çerçevesinde yapılmakta olan futbolcunun başka bir kulübe transferi, Bosman kararları öncesinde futbolcunun mevcut olarak oynadığı kulüp ile yeni oynayacağı kulübün anlaşması üzerinden yapılmaktaydı. Bu durum ise sözleşmesi biten bir futbolcunun, kulübün hâlihazırda belirlediği bonservis bedeli ödenmemesi halinde oyuncunun serbest kalmaması yani kulübe bağlı kalması durumuna yol açmaktaydı. Ayrıca kulüplerin daha önce belirledikleri bonservis bedelinin %10’luk kısmını vererek futbolcunun sözleşmesini uzatma hakkına sahip olması durumu söz konusuydu. Bu durum futbolcuların serbest dolaşım hakkının önünde büyük bir hukuki engel olarak karşımıza çıkmıştır.
26 yaşında Belçikalı futbolcuyken futbolda “liberal devrim” olarak adlandırılan bir değişime sebep olan Jean- Marc Bosman, 1990 yılının Temmuz ayında oynadığı kulüp Royal FC takımında sözleşmesinin sona ermesi sonucunda sözleşme yenilemek istediğinde kulüp tarafından kendisine, taban ücret olan haftalık 750 Euro önerilmişti. Bosman kendisine önerilen bu ücreti kabul etmeyerek ve sözleşme yenilemeyerek yeni bir devrimin doğmasına sebep olmuştur. Bu süreç içerisinde Bosman kendisine yeni bir kulüp aramış ve Fransız Kulübü Dunkerque ile anlaşma sağlamıştır.
Dönemin kuralları gereği, Bosman’ın bahse konu sözleşmeyi imzalamadan önce eski kulübü ile anlaşma sağlaması gerekiyordu. Çünkü o dönemin kurallarına göre eski kulübünün kendisine sunduğu taban ücret UEFA, FIFA ve Belçika Futbol Fedarasyonu’nun transfer kurallarına uygun şekilde hazırlanmıştı. Zira eski kulübü Royal FC, Bosman’ı 400 bin Euro’ya satış listesine koymuş ve o bu ücreti, Bosman’ın anlaşma sağladığı Fransız kulübü Dunkerque´den talep etmişti. Fransız kulübün bu parayı ödeme gücü yoktu. Fransız kulüp Dunkerque anlaşma yoluna girdi ve 1 yıl için 30 bin Euro kiralama teklifi sundu. Bosman artık sene sonu kulübün belirlediği fiyatın yarısı olan ücrete transfer olmak durumundaydı. Bosman’ın kulübü Royal FC söz konusu bu teklifi kabul etti ve artık transferi çözümleme için işlemlere başlatmıştı. Tabi ki Royal FC tarafından bu transfer kabul edilmesine rağmen henüz çözüme kavuşmamıştı.
Söz konusu bu gelişmeler üzerine Royal FC farklı bir yol izlemiştir. Fransız kulüp Dunkerque, Bosman transfer işlemini bitirmek amacıyla Fransa Futbol Federasyonun belirlediği tarih olan 3 Agustos´tan önce Bosman transferini bitirmesi gerekiyordu. Dunkerque 30 Temmuz´da Bosman´a aylık 2 bin 250 euro ile sözleşme sundu ve sözleşme imzalandı. Royal FC, bu durum sonunda Bosmanı böyle bir anlaşmaya gittiği için cezalandırmak istemiyle sözleşmeyi kabul etmedi ve Bosman´a sundukları teklifi red ettiği için kadro dışı bıraktı. Bosman, kadro dışı kalması sebebiyle kulüpten alacağı olan 750 Euro hakkını alamadı. Royal FC kulübü bu şekilde Bosmanı cezalandırma yanında söz konusu maddi külfetten kendini kurtarmış oldu. Bu durumun akabinde ise Bosman’ın oynayamaması ve çeşitli problemlerin gündeme gelmesi nedeniyle Dunkerque, transferden vazgeçti.
Bosman, yaklaşık beş yıllık bir süreç boyunca söz konusu bu hak kaybını çözümlemek için hukuk mücadelesi verdi. Söz konusu bu süreçte her ne kadar Bosman bir ücret kazanamasa da çok önemli bir devrime imza attı. İş sözleşmesi kapsamında çalışan insanların, profesyonel futbolcular ve sporculardan bir farkı olmadığı, sporcuların diğer çalışanlarla eşit haklara sahip olması gerektiğinin önemini gündeme getirmiştir. Avrupa Birliği’nin temelini oluşturan 1960 tarihli Roma Anlaşması’nın bireylere getirdiği temel hakların, sporcular ve futbolcuları da kapsaması nedeniyle spor dünyasında köklü ve ses getiren bir değişime sebep olmuştur.
Söz konusu durumun ortadan kalkması için çaba sarfeden ve radikal kararların alınmasına sebep olan Bosman, futbol endüstrisini gelecekte alt üst edecek olan ünlü davasını Serbest Dolaşım hakkı olan bir Avrupa Topluluğu vatandaşı olarak Belçika Futbol Federasyonu ve UEFA’ya karşı Liege 1. Asliye Hukuk Mahkemesinde açtı. Ayrıca Bosman kararlarının öncesinde sporcuların ve futbolcuların, futbol endüstrisinden gelir elde etmesi, bazı haklardan yararlanması ve ayrıca işsizlik sigortası gibi bazı teminatlardan yararlanmasının önünde engeller bulunmaktaydı.
Dava uluslararası transfer sisteminin hukukiliği tartışması üzerine olması ve Avrupa Topluluğu’nu ilgilendiren iki uluslararası yönetmeliğin çakışmasıyla ilgili olması sebebiyle mahkeme tarafından dosya Avrupa Topluluğu Adalet Divanına gönderildi ve yargılama orada devam etti. Söz konusu yönetmeliklerden biri olan Uluslararası Transfer Yönetmeliği, futbolcuların sözleşmesi bitmesi halinde bile, daha önce kulüp tarafından ödenen bonservis ücretinin futbolcunun anlaştığı yeni kulüp tarafından ödenmesini düzenleyen bir yönetmeliktir. Ek olarak davanın kararı, 15 Aralık 1995’te Adalet Divanı tarafından beş yıllık bir süre sonunda açıklanmıştır.
“Avrupa Adalet Divanı ünlü Bosman Kararları olarak;
1) Öncelikle, futbolun bir ekonomik sektör olarak kabul edilmesi gerektiğini; futbol dahil tüm profesyonel spor dallarının, birer ekonomik alan ve aktivite olarak görülmesi gerektiğini;
2) Avrupa Topluluğu vatandaşı futbolcuların, kontratlarının bitiminin ardından bonservis gibi kısıtlamalarla transferlerinin engellenmesinin hiçbir hukuki dayanağı olmadığını;
3) AB vatandaşı futbolcuların milliyetlerine dayalı herhangi bir kısıtlamanın (en fazla 5 yabancı oyuncu oynatma kuralı) milli takımlar dışında, yapılmasının yasadışı olduğunu;
4) Bu konuda kulüpler tarafından yapılacak rekabeti engelleyici centilmenlik anlaşmaların Avrupa Komisyonu tarafından en ağır şekilde cezalandırılacağını;
5) Bu kararların, bundan sonraki gelişmelere de kaynak olacağını, gerekçeli kararında hükme bağlamıştır. “
UEFA ve FIFA Bosman Kuralları futbolculara istedikleri kulüpte istedikleri zaman oynama hakkı tanımıştır. Futbolcu sözleşmesi bitse de bitmese de serbest dolaşım hakkı kapsamında kulüp değiştirme hakkına sahiptir. Bosman Kuralları bu nedenle futbolcular için önemli bir hakkın doğmasına sebep olmuştur. 1990 yılında transfer sürecinde yaşadığı olumsuzluklar sonucunda kariyeri biten Bosman, 5 yıllık hukuk mücadelesi sonucunda büyük bir devrime imza atmıştır. Bosman kararları ışığında kulübüyle sözleşmesi biten futbolcuların, istedikleri kulüple sözleşme imzalamasının önü açılmıştır.
Stj. Av. Nuri Mert Orhan
Kaynakça:
1. http://www.sivasirade.com/kose-yazilari/bosman-davasi-nedir-1870.html
2. http://arsiv.ntv.com.tr/news/280928.asp
3. https://www.haberler.com/jean-marc-bosman-futbolcularin-serbest-dolasim-9063569-haberi/
