6102 sayılı 13.01.2011 tarihli Türk
Ticaret Kanunu madde 5 uyarınca, tüm ticari davalar ile ticari nitelikteki
çekişmesiz yargı işleri, Ticaret Mahkemeleri tarafından görülmektedir. 6769
Sayılı 22.12.2016 tarihli Sınai Mülkiyet Kanunu madde 156 uyarınca; Sınai
Mülkiyet Kanunu ile düzenlenen davalar, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi
tarafından görülmektedir. 5846 sayılı, 05.12.1951 tarihli Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu madde 76 uyarınca, Fikri ve Sınai Haklar Hukuka Mahkemeleri görevlidir.
Asliye Ticaret Mahkemeleri ve Fikri ve
Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri özel nitelikte mahkemeler olup aralarında görev
ilişkisi bulunmaktadır. FSEK ve SMK’da düzenlenen hakların TTK’da düzenlenen
haklarla yarışması nedeniyle, görevli mahkemenin tespiti hususunda uygulamada
bazı problemler yaşanmaktadır.
Bu çalışma uyarınca; Asliye Ticaret
Mahkemelerinin ve Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerinin görev alanlarına
kısaca değinilecek olup Yargıtay kararları üzerinden, mahkemelerin görev
alanlarına ilişkin incelme yapılacaktır.
1. Asliye Ticaret Mahkemelerinin Görev
Alanı
TTK madde 5 uyarınca, tüm ticari
davalar ve ticari nitelikteki çekişmesiz yargı işleri Asliye Ticaret Mahkemesi
görev alanına girmektedir. Ticari nitelikteki davaların ve çekişmesiz yargı
işlerinin neler olduğu TTK madde 4 ile açıklanmıştır. TTK madde 4 kapsamında
değerlendirilen tüm dava ve çekişmesiz yargı işleri, Asliye Ticaret
Mahkemelerinin görev alanına girmektedir.
TTK
MADDE 5- (1) Aksine hüküm bulunmadıkça,
dava olunan şeyin değerine veya tutarına bakılmaksızın asliye ticaret mahkemesi
tüm ticari davalar ile ticari nitelikteki çekişmesiz
yargı işlerine bakmakla görevlidir.
Tarafların tacir olup olmadığına; işlem
ve fiilin ticari işletmeyle ilgili bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, kanun
gereği ticari sayılan davalar, mutlak ticari dava olarak nitelendirilir. TTK
ile düzenlenen davalar ve başka kanun uyarınca düzenlenmiş olmakla beraber, TTK
madde 4 uyarınca ticari dava olarak sayılan davalar bu kapsamda yer almaktadır.
Her iki tarafın da ticari işletmesiyle
ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ile
tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın, ticari dava ve ticari nitelikte
çekişmesiz yargı işi sayılmaktadır. Bu
kapsamda kalan davalar nispi ticari dava olarak nitelendirilmektedir [1].
Ticari İşlemlerden kaynaklanan
uyuşmazlıklar, şirketler hukukundan kaynaklanan, uyuşmazlıklar, rekabet hukuku,
iflas ve konkordato davaları, deniz ticaret hukukundan kaynaklanan
uyuşmazlıklar Asliye Ticaret Mahkemesi görev alanına girmektedir. TTK madde 4
uyarınca sayılan ticari davalar arasında, fikrî mülkiyet hukukuna dair
mevzuatta düzenlenen hususlardan kaynaklanan davalar ticari dava niteliğinde
olup, Asliye Ticaret Mahkemesi görev alanına girmektedir. Aşağıda değinilecek
olmakla birlikte FSEK uyarınca ise fikri mülkiyet hukukundan kaynaklan
uyuşmazlıklar ihtisas mahkemesi olan Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri
görev alanına girmektedir.
2. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk
Mahkemelerinin Görev Alanı
FSEK ve SMK ile düzenlenen davalar,
Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri görev alanına girmektedir. FSEK ile eserden
kaynaklanan maddi ve manevi haklar düzenlenmiştir. SMK ile marka, coğrafi işaret, tasarım,
patent, faydalı model ve geleneksel ürün adlarından kaynaklanan haklar düzenlenmiştir.
SMK Madde 156
Bu Kanunda öngörülen davalarda görevli
mahkeme, fikri ve sınai haklar hukuk mahkemesi ile fikri ve sınai haklar ceza
mahkemesidir.
FSEK Madde 76
Bu Kanunun düzenlediği hukuki
ilişkilerden doğan dava ve işler ile bu Kanundan kaynaklanan ceza davalarında
görevli mahkeme, Sınai Mülkiyet Kanununun 156 ncı maddesinin birinci fıkrasında
belirtilen mahkemelerdir.
FSEK ve SMK ile düzenlenen haklara
ilişkin uyuşmazlıkların, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerinin görev
alanına girdiği düzenlenmiştir. Ancak TTK ile Fikri Mülkiyet Mevzuatından
kaynaklanan uyuşmazlıklar, mutlak ticari dava kapsamında kalmaktadır.
FSEK uyarınca hak sahibi, tecavüzün
ref’i, tecavüzün meni, maddi ve manevi tazminat ve elde edilen karın devri
talep edilebilmektedir.
SMK ile YİDK Kararının iptali davası,
tescilin iptali davası, hükümsüzlük davası, fiilin tecavüz olup olmadığının
tespiti, muhtemel tecavüzün önlenmesi, tecavüz fiillerinin durdurulması,
tecavüzün kaldırılması ve maddi ve manevi zararın tazmini talepli dava açılması
mümkündür.
3. Konuya İlişkin Yargı Kararları
SMK ve FSEK kapsamında kalan haklara ilişkin
tecavüzün tespiti, durdurulması, tazminat talepli davalarda tecavüz oluşturan
fiiller, aynı zamanda haksız rekabet oluşturabilmektedir. SMK ve FSEK
kapsamında kalan haklara ilişkin tecavüzün tespiti, durdurulması, tazminat
talepli dava açılması durumunda haksız rekabet talebi yönünden de Fikri ve
Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri görevli mahkeme olmaktadır.
YARGITAY
20. HUKUK DAİRESİ E. 2017/458 K. 2017/5478 T. 15.6.2017;
Davacı vekili; davalının ad, unvan,
logo, işaret vs. üzerinden haksız rekabet teşkil eden fiil ve eylemlerinin ve
tecavüzün tespitine ve men'ine,
telefonların kullanılmasının önlenmesine karar verilmesi istemiyle Fikri ve
Sınai Haklar Mahkemesinde 2005/164 esas sayılı davayı açmıştır. Mahkemece
markaya tecavüzün tespiti ve menine dair istek elde tutulup diğer isteklerin
TTK'nun 57.maddesi kapsamında kaldığından Ticaret Mahkemesi'nin görevli olduğu
gerekçesiyle görevsizlik kararı verilmiş, temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir.
Görevsizlikle gelen dava ... Asliye Ticaret Mahkemesi'nin 2007/226 esasına
kayıt edilmiştir.
Ticaret Mahkemesi'nin görev alanında
kalmaması halinde karşı görevsizlik verilmesi gerektiği ve kararın temyizsiz
kesinleşmesi halinde de olumsuz görev uyuşmazlığının çözülmesi için dosyanın
ilgili Yargıtay Dairesine gönderilmesi gerekmesine rağmen, asıl dava yönünden
de görevsizlik kararı verilerek dosyanın intikal ettirildiği anlaşıldığından,
gerek birleşen davada ... 1. FSHHM'nin yaptığı yargılama ve verilen kararın
henüz kesinleşmemiş olması sebebiyle derdest dosyalardan dolayı mahkemece
yapılacak bir yargılama söz konusu olmadığı gibi, bu dosyadaki taleple bağlı
değerlendirmeler görevsizlikle ticaret mahkemesine gönderilen asıl davadaki
haksız rekabette talep edilen hususlardan ayrıştırılarak sadece haksız rekabet
oluşturan hususların ise, FSHHM'nin görev alanında da kalmadığı, ticaret
mahkemelerinin görev alanında bulunduğu gerekçesiyle asıl davadaki isteklere
dair davanın görev yönünden reddine karar verilmiş, temyiz edilmeksizin
kesinleşmiştir.
6100 Sayılı HMK.'nun 23/2 maddesinde ;
“Yargıtay'ca verilen merci tayini kararları ile temyiz incelemesi sonucu
kesinleşen göreve ve yetkiye dair kararlar davaya ondan sonra bakacak mahkemeyi
bağlar” hükümlerine yer verilmiştir.
Somut olayda ... 3.Fikri ve Sınai
Haklar Hukuk Mahkemesi ile ... 13. Asliye Ticaret Mahkemesi arasında oluşan
görev uyuşmazlığı Yargıtay 11.Hukuk Dairesinin 10.11.2014 gün
2014/8571E-2014/17242K sayılı ilamıyla Fikri Sinai Haklar Hukuk Mahkemesi yargı
yeri olarak belirlenmek suretiyle giderilmiştir. 6100 Sayılı HMK'nun 23/2
maddesi uyarınca 11.Hukuk Dairesince verilen merci tayini kararının mahkemeleri
bağlayıcılığı özelliği vardır.
O halde uyuşmazlığın ... 3.Fikri ve
Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinde görülüp, sonuçlandırılması gerekmektedir.[2]
SMK ile
tescilsiz marka ve tasarım haklarına yönelik koruma sağlanmakta olup tescilsiz
marka veya tasarım hakkına ilişkin davalar, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk
Mahkemesinin görev alanına girmektedir.
İstanbul
BAM, 16. HD., E. 2018/2218 K. 2018/1705 T. 18.7.2018
Dosyadaki delillerden ve bilirkişi
raporundan davacının tasarımının tescilli olmayan özgün tasarımlar olduğu ve
davalının da bu tasarımın aynısını kullandığı anlaşılmaktadır. SMK
57.maddeye göre Tescilsiz tasarımlar kamuya sunulduğu takdirde hak sahibi
tasarım hakkına yönelik ihlallerden dolayı dava açmaya yetkilidir. Belirtilen
hüküm gereğince tescilsiz tasarımlara yönelik olarak Fikri Sınai Haklar Hukuk
Mahkemesi'nde dava açılması mümkün olup, dava açıldıktan sonra tasarımın aynı
yasanın 69/2.maddesine göre bu yasayla öngörülen korumadan yararlanıp
yararlanmayacağı, yararlanmıyorsa Türk Ticaret Kanunu'nun 55/a-4 maddesi
kapsamında haksız rekabet koşullarının oluşup oluşmadığı değerlendirmesi göreve
ilişkin bir değerlendirme olmayıp SMK a göre işin çözümüne ilişkin bir
değerlendirme olmakla bunun Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerince
yapılması gerektiğinden FSHM uyuşmazlığa bakmakla görevlidir. [3]
FSEK veya SMK ile düzenlenen haklara
ilişkin sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklar Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinin görev alanına girmektedir.
Yargıtay 20. HD., E. 2016/2514 K.
2016/4673 T. 18.4.2016;
Davacı vekili, taraflar arasında TSE
markasını kullanmak için sözleşme akdedildiğini, müvekkilinin belge kullanan
kişilerden yıllık marka kullanım ücreti aldığını, davalı şirketin marka
kullanım bedeline ilişkin faturaları ödememesi nedeniyle, hakkında icra
takibine başlanıldığını, davalı tarafça takibe yapılan itiraz üzerine takibin
durduğunu ileri sürerek, itirazın iptaline ve inkar tazminatına hükmedilmesini
talep ve dava etmiştir.
Dava, marka lisans bedelinin tahsili
için girişilen icra takibine yapılan itirazın iptaline ilişkindir. Uyuşmazlığın
bu mahiyetine göre, 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında KHK'nın 71.
maddesi uyarınca davaya bakmakla görevli mahkeme ihtisas mahkemesi olan Ankara
2. Fikri ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesidir. [4]
Yargıtay 20. HD., E. 2015/13114 K.
2015/11572 T. 20.11.2015
Fikri ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi
ise, "Davanın ticari bir iş olduğu, 556 sayılı KHK kapsamında kalan
markaya tecavüz, markanın izinsiz kullanılması, lisansın aşılması gibi bir
durumdan kaynaklı dava olmadığı, davacının talebinin sözleşmeden kaynaklı
hizmet bedeli ile ilgili düzenlenen faturaların ödenmemesi ile ilgili yapılan
icra takibine itirazdan dolayı açılan itirazın iptali olduğu, markadan dolayı
bir ihtilafın olmadığı davaya bakma görevinin Asliye Ticaret Mahkemesine ait
olduğu" gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiştir.
…
Dava, marka lisans bedelinin tahsili
için girişilen icra takibine yapılan itirazın iptaline ilişkindir. Uyuşmazlığın
bu mahiyetine göre, 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında KHK'nın 71.
maddesi uyarınca davaya bakmakla görevli mahkeme ihtisas mahkemesi olan Fikri
ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesidir. [5]
Fikri ve
Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinin görev alanına giren uyuşmazlıkların tespitinde
dava konusu işin esasına ilişkin inceleme yapılması gerekebilmektedir.
İstanbul BAM, 37. HD., E. 2021/1330 K.
2022/1432 T. 16.5.2022
Dava niteliği itibariyle fikri mülkiyet
hukukundan kaynaklı bir uyuşmazlık değil, davacının dava dışı 3. bir şahsa
ödediği bedelin davalıdan tazminat olarak talep edilmesine yönelik rücu
davasıdır. İşin esasının genel hükümlere göre çözümlenmesi gerektiğinden
ihtisas mahkemesi tarafından değil genel mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi
tarafından çözümlemesi gerekir. Bu nedenle aşağıdaki şekilde karar verilmek
gerekmiştir. ..." gerekçesiyle görevsizlik yönünde hüküm kurmuştur. Somut
olayda; davacı Üniversite yayın komisyonu tarafından adı geçen yabancı
eserin telif ücretinin ödenerek çevrilmesi ve basılması yönünde alınan karar
sonrasında, telif ücreti yabancı ilgili kuruluşa ödenmiş ancak çeviri ve telif
yönü ile davalının sorumluluğunu yerine getirmemesi nedeni oluşan kurum
zararının tazmini talep edilmiştir. 5846 sayılı FSEK'den kaynaklanan hakların
mevcudiyeti ve ihlaline yönelik bir iddia ileri sürülmediği ve tescilli tasarım
veya marka hakkına dayalı herhangi bir istem de söz konusu olmadığına göre,
davada 5846 sayılı FSEK hükümlerinin uygulanması söz konusu olamayacaktır. Bu
durumda genel hükümlerine ilişkin olan uyuşmazlığın Asliye Hukuk mahkemesinde
görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir. [6]
Fikri ve Sınai Mülkiyet mevzuatından
kaynaklanan uyuşmazlıklar ile Ticaret hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar
arasında yakın bir bağlantı mevcuttur. Dava konusu talebin SMK uyarınca marka
olarak, TTK uyarınca işletme adı olarak korumaya haiz olması mümkündür. Sınai
mülkiyet hakkına tecavüz oluşturan eylemlerin aynı zamanda TTK uyarınca haksız
rekabet kapsamında korumayı haiz olması mümkün olup söz konusu taleplerin
terditli ileri sürülmesi veya birbiriyle bağlantı eylemler kapsamında birlikte
ileri sürülmesi mümkün olabilmektedir. TTK uyarınca ileri sürülen taleplerin Fikri
ve Sınai Mülkiyet mevzuatından kaynaklanan taleplerle birlikte davaya konu
edilmesi durumunda, tüm talepler bakımından FSHHM görevli olmaktadır. Ancak bu
durum Fikri ve Sınai Mülkiyet mevzuatı uyarınca korumaya haiz olmayan yalnızca
TTK uyarınca korumayı haiz haklara ilişkin davaların da FSHHM tarafından görülmesine
neden olabilecektir.
4. Değerlendirme
FSEK ve SMK ile düzenlenen haklara
ilişkin davalar, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerinin görev alanına
girmektedir. Ancak söz konusu uyuşmazlıklar, aynı zamanda ticari uyuşmazlık
kapsamında kalmaktadır. Bu nedenle fikri mülkiyet hakları ile ticaret hukuku
arasında örtüşen uyuşmazlıklar açısından, görevli mahkemenin tespitinde
belirsizlikler yaşanabilmektedir. Tescilsiz marka ve tasarım haklarına ilişkin
davalarda, davaya konu hakların SMK uyarınca belirlenen şartları sağlayıp
sağlamadığı ancak yargılama sonucunda tespit edilebilmektedir. Aynı durum, FSEK
kapsamında ileri sürülen talepler bakımından da geçerlidir, ancak yargılama
sonucunda dava konusunun FSEK uyarınca eser niteliği bulunup bulunmadığı tespit
edilebilecektir. FSHHM ve Asliye Ticaret Mahkemesi görev alanına giren
uyuşmazlıkların tespiti söz konusu kanunlarda düzenlenen hakların yarışması ve
ileri sürülen taleplerin, hangi kanun uyarınca korumayı haiz olduğu yargılama
sonucunda belirlenebilmesi nedeniyle görev uyuşmazlıklarına sebebiyet
verebilmektedir.
Av. Tuğbanur Akyıldız
Kaynakça:
1.
[İbrahim Karaaslan, Birbirleriyle İlişkileri Bakımından Ticari İş ve Ticari
Dava Kavramları syf. 37]
2. [YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ E. 2017/458 K. 2017/5478 T. 15.6.2017, https://lib.kazanci.com.tr/yargitay]
3. [İstanbul BAM, 16. HD., E. 2018/2218 K. 2018/1705 T. 18.7.2018, https://www.lexpera.com.tr/ictihat/bolge-adliye-mahkemesi/istanbul-bam16-hd-e-2018-2218-k-2018-1705-t-18-7-2018-1]
4.
[Yargıtay 20. HD., E. 2016/2514 K. 2016/4673 T. 18.4.2016, https://karararama.yargitay.gov.tr/]
5.
[Yargıtay 20. HD., E. 2015/13114 K. 2015/11572 T. 20.11.2015, https://karararama.yargitay.gov.tr/]
6.
[İstanbul BAM, 37. HD., E. 2021/1330 K. 2022/1432 T. 16.5.2022, https://www.lexpera.com.tr/ictihat/bolge-adliye-mahkemesi/istanbul-bam37-hd-e-2021-1330-k-2022-1432-t-16-5-2022]
