INCOTERMS 2020 DEĞİŞİKLİKLERİ
Uluslararası ticaretin yoğun olarak gerçekleştiği özellikle son yarım yüzyılda farklı ülke kanunlarının yol açtığı belirsizliklerin, anlaşmazlıkların ve risklerin ortadan kaldırılabilmesi için ortak kurallara ihtiyaç duyulmuş ve çeşitli uluslararası yapılandırmalara gidilmiştir. Bunlardan en önemlisi Uluslararası Ticaret Odası’dır. Uluslararası Ticaret Odası (ICC) uluslararası ticarette yeknesaklığı sağlamak amacıyla 1919’da kurulmuş ve günümüzde 139 ülkede ticaret, imalat ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren binlerce şirketin üye olduğu bir kuruluştur. Uluslararası Ticaret Odası, uluslararası ticarette kullanılan terimlerin farklı ülkelerde farklı anlamlarla uygulanmasından doğabilecek uyuşmazlıkları ve zaman kaybını önlemek için ilk defa 1936 yılında Incoterms’i yayımlamıştır.
Incoterms sayesinde taraflar sözleşmeyi müzakere ederken taşımanın hangi şartlarda gerçekleştirileceğini ve riskin hangi aşamada kime ait olduğunu daha net biçimde öngörebilmektedir. Daha sonra bu kurallar 1953, 1967, 1976, 1980, 1990, 2000 ve 2010 yıllarında güncellenerek dönemin şartlarına uyarlanmıştır. ICC, 1990 yılından beri her 10 yılda bir Incoterms terimlerini düzenleyerek yeni revizyonlar yayımlamaktadır. En son olarak da 2020 tarihinde sekizinci kez güncellenmiş ve 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Yeni bir Incoterms yayımlanması eskilerini geçersiz kılar mı sorusunu akıllara getirmektedir. Şöyle ki; yeni bir Incoterms yayımlanması, eski versiyonları geçersiz kılmaz. Taraflar satış sözleşmeleri, sipariş formları, proforma ve faturalarında teslim şekli yazan alana hangi Incoterms’in kullanılacağını serbestçe belirtebilirler.
Teslim şekilleri ve Incoterms kavramı aynı anlamda kullanılmakta olup Incoterms kapsamına;
“Malların teslim yeri ve zamanı, Hasarın kimde olduğu karşı tarafa ne zaman geçtiği, Nakliye, sigorta ve gümrük masraflarının hangi tarafça ödeneceği, Sigortanın kapsamı ve ne zaman zorunlu olduğu” girmektedir.
Teslim şekillerinin tarafları, alıcı ve satıcıdır. Sözleşme kapsamında devreye giren gümrükçü, banka ve taşıyıcı gibi taraflar teslim şekillerinde taraf olarak yer almazlar.
Incoterms 2010’da gelen “Deniz ve İç Su Yolu Taşımalarına Özgü Kurallar” ve “Tüm Taşıma Türlerini Kapsayan Kurallar’’ olarak gruplandırmaya Incoterms 2020’de de devam edilmiştir.
Deniz ve İç Su Yolu Taşımalarına İlişkin Teslim Şekilleri: FOB, FAS, CFR, CIF
Tüm Taşıma Türlerini (Hava-Kara-Deniz-Demiryolu) Kapsayan Teslim Şekilleri: EXW, FCA, CPT, DPU, DAP, DDP, CIP’dir.
Ayrıca Incoterms 2020 düzenlenirken temel olarak tarafların sorumluluk ve riskleri ele alınmış, belirleyici nokta sevkiyatın aşamaları, taşıma riskini üstlenen tarafların belirlenmesi olmuştur. EXW, FCA, FAS, FOB, CPT, CFR, CIP ve CIP’den oluşan 8 adet Incoterms, sevkiyat sorumluluğunun tamamen veya kısmen alıcıya ait olduğu teslim şekilleri olarak ilk kategoriyi oluşturuyorken, taşıma sorumluluğu ve riskinin satıcı yani ihracatçı üzerinde olduğu DAP, DPU ve DDP ise ikinci kategori olarak kabul edilmiştir.
Teslim şekilleri, 2020 değişiklikleri ve riskin ne zaman geçtiği şu şekildedir:
1.TÜM TAŞIMA TÜRLERİNİ KAPSAYAN KURALLAR;
EXW-Ex Works (İşletmede Teslim-İşyerinde Teslim)
İhracatçı yani satıcı firmalar için en az riskli ve en yalın taşıma şeklidir. Alıcı hem ihracat hem ithalat işlemlerinden sorumludur. Satıcı malları kendi hakimiyet alanında alıcıya teslim eder ve bu andan itibaren tüm hasar ve masraflar alıcıya geçer. Riskin geçişi alıcının tasarrufunda gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde bir değişiklik yapılmamıştır.
FCA-Free Carrier (Belirlenen Yerde Taşıyıcıya Teslim)
Satıcı malları alıcı tarafından belirlenen kişiye belirtilen yerde gümrüklenmiş olarak teslim eder.
Satıcı için EXW taşıma şeklinden sonra en az riskli taşıma şeklidir. Satıcının sorumluluğu alıcının talep ettiği noktaya malı ulaştırdığı an sona erer. Riskin geçişi alıcının taşıma aracında gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde değişiklik yapılmış ve ek düzenleme getirilmiştir. Alıcı taşıma riski kendi üzerinde olmakla birlikte ve satıcının onayı ile konşimentonun satıcıya teslim edilmesi için nakliyecisine talimat verebilecektir. Bu sayede konşimento talimat ve bankaya teslim aşamalarında sorumluluk satıcı ile paylaşılmış olacaktır.
Ancak satıcının alıcıya karşı nakliye ile ilgili hiçbir yükümlülüğü yoktur ve getirilen bu yenilik bu yönde bir değişiklik içermemektedir.
CPT-Carriage Paid To (Teslim Yerine Kadar Ödenmiş Teslim)
Satıcı malları kendi seçtiği taşımacıya teslim eder, navlun dışındaki masraflar ve hasar alıcıya geçer.
Daha çok birden fazla taşıma vasıtası içeren taşımalarda kullanılır.
Riskin geçişi taşıyıcıda gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde değişiklik yapılmamıştır.
DPU-Delivered At Place Unloaded (Boşaltma Adresinde Teslim)
Incoterms 2020 ile DAT teslim şekli yerine DPU teslim şeklinin kullanılacağı şeklinde değişiklik yapılmıştır. DAT teslim şekli Incoterms 2020 ile uygulamadan kaldırılmış olup DPU teslim şekli ilave edilmiştir.
DAT teslim şeklinde teslimatın terminalde yapılabileceği anlamına geldiğinden teslimatın herhangi bir yerde yapılabileceğini vurgulamak için Incoterms 2020 ile terim değiştirilmiştir.
Bu teslim şeklinin en önemli özelliği eşyanın boşaltılmasını zorunlu tutmasıdır. Satıcı malların teslimi için belirlenen yerin malların boşaltılması için uygun olduğundan emin olmalıdır.
Risk belirlenen yerde boşaltıldığında geçer.
DAP-Delivered At Place (Belirlenen Yerde Teslim)
Belirlenen adreste malların boşaltmaya hazır biçimde alıcıya teslim edilmesidir.
Alıcı sadece kendi ülkesinde gümrük masraflarından sorumludur.
Riskin geçişi belirlenen yerde gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde bir değişiklik yapılmamıştır.
DDP- Delivered Duty Paid – (Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak Teslim)
Satıcı malların varış yerine taşınması ve gümrük masraflarından sorumludur. Yani satıcı hem ihracat hem de ithalat işlemlerinden sorumludur.
Satıcının sorumluluğunun en çok olduğu klozdur. Tüm masrafların ve risklerin satıcıya ait olduğu tek teslim şeklidir. EXW Teslim şeklinin tam tersi sorumluluk ve risk içerir.
Riskin geçişi belirlenen yerde gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde değişiklik yapılmamıştır.
CIP-Carriage And Insurance Paid To (Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş)
Belirlenen limanda mallar geminin küpeştesini aştığında teslim edilmiş sayılır ve hasar alıcıya geçer. Risk geçişi taşıyıcıda gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde değişiklik yapılmıştır. CIP teslim şekli için en kapsamlı kloz olan “Clauses ( A) Of The Institute Cargo Clauses” yani tüm riskler dahil sigorta yapılması zorunlu kılındı. Kısaca sigorta yükümlülüğü derecesi değişmiştir. Tarafların kendi aralarında anlaşarak daha farklı teminatları poliçeye ekletmesi veya eksiltmesi mümkündür.
2.DENİZ VE İÇSU TAŞIMALARINA ÖZGÜ KURALLAR
FAS-Free Alongside Ship (Gemi Doğrultusunda Teslim)
Satıcı malları geminin bulunduğu limanda, geminin yanına kadar ulaştırmakla yükümlüdür. Belirlenen yükleme limanında mallar gemi doğrultusunda yerleştirilince hasar ve masraflar alıcıya geçer. Riskin geçişi gemi doğrultusunda gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde değişiklik yapılmıştır. Daha önce ihracat gümrükleme işlemleri alıcının sorumluluğunda iken bu değiştirilmiş olup artık gümrük işlemleri satıcı tarafından gerçekleştirilecektir.
FOB-Free On Board (Gemi Bordasında Teslim)
Belirlenen limanda mallar gemiye doğru bir şekilde yüklendiğinde teslim edilmiş sayılır yani satıcı mal gemi güvertesine yüklenene kadar sorumludur. Ayrıca gümrük işlemlerini de yapmakla yükümlüdür. Riskin geçişi gemi doğrultusunda gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde bir değişiklik yapılmamıştır.
CFR-Cost And Freight (Mal Bedeli ve Taşıma)
Belirlenen limanda mallar gemiye doğru bir şekilde yüklendiğinde teslim edilmiş sayılır ve hasar alıcıya geçer. Ancak satıcı FOB’dan farklı olarak navlunu ödeme yükümü altındadır. Ayrıca burada sigorta alıcı tarafından yapılır. Riskin geçişi gemi doğrultusunda gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde değişiklik yapılmamıştır.
CIF-Cost Insuranse Freight (Mal Bedeli, Sigorta ve Taşıma)
Belirlenen limanda mallar gemiye doğru bir şekilde yüklendiğinde teslim edilmiş sayılır ve hasar alıcıya geçer.
Ancak CFR’den farklı olarak taşıma sigortasını yaptırma yükümü satıcıdadır. Riskin geçişi gemi doğrultusunda gerçekleşir.
Incoterms 2020 ile bu teslim şeklinde bir değişiklik yapılmamıştır.
Kısaca Incoterms 2020 ile gelen değişiklikleri özetleyecek olursak; ilk dikkati çeken DAT “Terminalde Teslim” anlamına gelen teslim şeklinin DPU “Belirlenen Yerde Boşaltıldığında Teslim” anlamına gelen teslim şekli ile değiştirilmesidir. Bu değişiklik ile teslimatın her yerde yapılabileceği belirtilmiştir. Ayrıca tabloda da belirtildiği gibi bu teslim şeklinde boşaltma zorunlu tutulmuştur. Satıcı tarafından malların boşaltılması sırasında boşaltma yerinin uygun olup olmadığı da dikkate alınması gerekmektedir.
FCA teslim şeklinde alıcı ve satıcıya ek bir seçenek getirilmiştir. Bu teslim şeklinde mallar yüklenmeden satıcının sorumluluğu sona erdiğinden akreditifli ödeme yönteminde banka tarafından satıcıdan yükleme bildirimi içeren konşimento talep edildiğinde sorun yaşanmaktaydı. Ancak ek düzenleme ile artık tarafların anlaşması üzerine alıcı konşimentonun satıcıya teslim edilmesi için nakliyecisine talimat verebileceği gibi satıcı alıcıdan malların yüklendiğini belirten bir taşıma belgesi içeren bir konşimento talep etme hakkına sahiptir. Bu sayede konşimento talimat ve bankaya teslim aşamalarında sorumluluk satıcı ile paylaşılmış olacaktır.
CIF ve CIP teslim şekillerinde sigorta kapsamında değişiklikler gelmiştir. Her iki teslim şeklinde de taraflar sözleşmelerinde özel bir düzenleme yaparak daha yüksek ve düşük bir teminat limiti belirleyebileceklerdir. CIP teslim şeklinde satıcının tüm riskleri içine alacak biçimde bir sigorta yapması zorunlu hale getirilmiştir.
Bir de FCA, DAP, DPU, DDP teslim şekillerinde artık üçüncü taraf bir taşıyıcı şart koşulmayacak, satıcı ve alıcı kendi nakliye aracıyla taşımayı gerçekleştirebileceklerdir.
Ayrıca Incoterms 2020 ile güvenlik gereklilikleri daha ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Maliyet ve riskler göz önünde bulundurularak, satıcının ve alıcının gümrük işlemlerindeki rolü netleştirilmiştir. “Guidance Notes”ın yerine kullanıcılar için daha kolay şekilde tasarlanmış olan “Explanatory Notes for Users” eklenmiştir.
Sonuç itibariyle Incoterms 2020 ile malların teslim yeri ve risk geçişleri hususunda önemli değişiklikler yapıldığı görülmektedir. Kullanıcılar için açıklayıcı notlara yer verilmiş, pratik uygulamaya yönelik değişiklikler yapılmıştır.
Av. Vildan Alkanalka
Kaynakça:
- Abdulkadir Yılmazcan: UCP 600 Kuralları Çerçevesinde Akreditifin İşleyişi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Deniz Hukuku) Anabilim Dalı, Ankara 2015.
- Dr. Atiye Tümenbatur - Incoterms 2020 ve Getirdiği Değişiklikler, Argemonia Dergisi- 16. Sayı
- Abdurrahman Özalp, Incoterms 2020
