Özgün Law Firm

1. Giriş

 

Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktar ve şartlarda ithal edilmesi halinde, bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak üzere, söz konusu zarar veya zarar tehdidiyle sınırlı ve geçici olmak kaydıyla, uluslararası yükümlülükler ve ülke yararı göz önüne alınarak korunma önlemleri alınmasına ilişkin bazı usul ve esaslar belirlenmiştir.  Bu usul ve esaslar esas itibari ile İthalatta Korunma Önlemleri Yönetmeliği, İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Karar 2004/7305 kapsamında düzenlenmiştir.

 

İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Karar 2004/7305 ile "İthalatta Korunma Önlemlerini Değerlendirme Kurulu" oluşturulmuş, korunma önlemlerine ilişkin esas unsurlar belirlenmiştir.

 

İthalatta Korunma Önlemleri Yönetmeliği ise soruşturma öncesine, soruşturma sürecine ve soruşturma sonrası alınacak önlemlere ilişkin düzenlemeleri içermektedir.

 

2. İthalatta Korunma Önlemlerini Değerlendirme Kurulu’nun Görevleri

 

Kurul; İthalat Genel Müdürü veya görevlendireceği Genel Müdür Yardımcısının başkanlığında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin yanı sıra Bakanlığın Gümrükler, İhracat, Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği genel müdürlüklerinin yetkili birer temsilcisi ile Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü’nün ilgili Daire Başkanından oluşur.

 

Kurul'un görevleri şunlardır:

 

a) Soruşturma başlatılıp başlatılmamasına karar vermek,

b) Soruşturma süresi içerisinde başvurunun geri çekilmesi durumunda soruşturmanın sürdürülmesine veya sonuçlandırılmasına karar vermek,

 c) Geçici korunma önlemi alınıp alınmamasına, önlem alınması halinde önlemin türüne, büyüklüğüne ve süresine karar vermek,

d) Korunma önlemi alınıp alınmamasına, önlem alınması halinde önlemin türüne, büyüklüğüne ve süresine karar vermek,

e) Yürürlükteki korunma önlemlerine ilişkin karar almak,

f) Bakanlar Kurulu kararı çıkarılması için öneride bulunmak.

 

Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktar ve şartlarda ithal edilmesi halinde, bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak üzere, söz konusu zarar veya tehdide yönelik Kurul tarafından soruşturma başlatılır ve soruşturma neticesinde korunma önlemi alınıp alınmayacağı, önlemin türü ve süresi vb. hususular hakkında karar verilir.

 

Karar kapsamında “ciddi zarar”, yerli üreticilerin durumunda belirgin ve genel bir bozulmanın ortaya çıkmasını; “ciddi zarar tehdidi” ise yakın bir gelecekte ortaya çıkması açık olan ciddi zararı, ifade eder.

 

2. Koruma Önlemlerine Yönelik Soruşturma Başlatılması

 

Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktarlarda ithal edildiği iddiasıyla, ilgili gerçek ve tüzel kişiler veya bunların bağlı bulundukları Meslek Kuruluşları ya da Odaların yazılı talebi üzerine veya Bakanlık İthalat Genel Müdürlüğü tarafından re’sen ön inceleme başlatılabilir.

 

Ön inceleme sonuçları Kurulun değerlendirmesine sunulur. Kurul öninceleme konusu malın ithalat düzeyi ve koşulları ile ithal eğilimi ve yerli üreticilerin ekonomik durumuna ilişkin unsurları ve beraberinde alınabilecek önlemleri de göz önünde bulundurarak soruşturma açıp açılmayacağına karar verir. Soruşturma açılmasına karar verildiğinde, bu durum Resmî Gazete’de yayınlanır. Böylece soruşturmayla ilgili kişilere görüşlerini yazılı olarak sunmaları ve bilgi vermeleri, aynı zamanda savunmalarını yapabilmeleri için bir süre verilir.

Kurul soruşturma boyunca, soruşturma konusu malın ithalatının seyri ve gerçekleşme koşulları ile bu ithalat sonucunda yerli üreticilerin ciddi zarar görüp görmediği veya görme tehdidinin bulunup bulunmadığı konusunda inceleme yapar. Bu incelemede:

 

a) İthalatın hacmi, ithalatta mutlak rakamlar itibariyle ya da yerli üretime veya tüketime göre nispi olarak bir artış olup olmadığı,

b) İthalat fiyatları, yerli üreticiler tarafından üretilen benzer veya doğrudan rakip malın fiyatına oranla belirgin bir fiyat düşüklüğü olup olmadığı,

c) Üretim, verimlilik, kapasite kullanımı, satışlar, pazar payı, kar/zarar ve istihdam gibi belli bazı ekonomik göstergelerdeki gelişmelerin benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerindeki etkisi

 

dikkate alınır.

 

Soruşturma sonucunda önlem almaya ilişkin karar verilebileceği gibi soruşturma önlemsiz olarak kapatılabilir veya gözetim kararı verilebilir.

 

3. Geçici Korunma Önlemleri ve Korunma Önlemleri

 

Yönetmeliğin hem 9. maddesinde düzenlenen geçici korunma önlemleri hem de 10. maddesinde düzenlenen korunma önlemi kapsamında korunma önlemleri; gümrük vergisinde artış yapılması, ek mali mükellefiyet getirilmesi, miktar/değer kısıtlaması, tarife kontenjanı uygulanması veya bunların birlikte uygulanması şeklinde olabilir.

 

Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde, artan miktarlarda ithal edildiği yönünde açık kanıtların bulunduğu ve gecikmenin telafisi güç zararlara yol açabileceği kritik durumlarda ülke yararı göz önüne alınarak, geçici korunma önlemi alınabilir. Geçici korunma önlemi ile soruşturma sonuçlanıncaya kadar oluşabilecek olası zararların önüne geçilir.

 

Soruşturma sonuçlanınca ise Yönetmeliğin 10. maddesi kapsamında korunma önlemi kararı alınabilir.

Örneğin, Polietilen Tereftalat Cips İthalatına Yönelik Korunma Önlemi Soruşturmasına İlişkin Özet Sonuç Raporu:

 

“Bunun yanı sıra, başvuru sahibi yerli üreticinin soruşturma döneminde üretim, satışlar, kapasite ve KKO gibi göstergelerinde dalgalanına olduğu görülmekte olup soruşturma döneminin sonunda yerli üretimin piyasa payında 2015 yılına kıyasla düşüş mevcuttur. Fakat firmanın 2019 yılında kapasite arttırmasına ve soruşturma konusu ürünün tüketim rakamlarının artmasına rağmen, talebin büyük kısmının ithalat ile karşılandığı, yerli üretimin piyasa payının daha düşük kaldığı, firmanın kârlılık verisinin anılan yılda %71 oranında düştüğü, stokların %140 oranında arttığı anlaşılmaktadır. Genel itibariyle, firmanın üretimini, satışlarını ve piyasa payını arttırdığı dönemlerde kârlılığında gerileme olduğu, kârlılığın makul düzeyde seyrettiği dönemlerde ise piyasa payını koruyamadığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, PET Cips ithal birim fiyatlarının soruşturma dönemi boyunca yurt içi satış fiyatlarımı kırdığı ve baskıladığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, soruşturma konusu ürünün dünya genelinde üretim kapasitesinde öngörülmeyen şekilde artış olduğu, ülkemiz piyasasının bu dönemde canlılığını koruduğu ve özellikle düşük birim fiyatlı ürünler için cazip bir pazar konumuna geldiği, önlem alınmaması durumunda ithalat artışının artarak devam etmesinin kuvvetle muhtemel olduğu ve bu çerçevede yerli üretim dalının öngörülmeyen ithalat artışına bağlı olarak ciddi zarar tehdidine maruz kaldığı değerlendirilmektedir….

Sonuç itibariyle, soruşturma konusu ürünün ithalatına karşı korunma önlemi uygulanması için Dünya Ticaret Örgütü Korunma Önlemleri Anlaşması ve ilgili Mevzuat kapsamında gerekli şartların oluştuğu değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, soruşturma konusu ürün ithalatında 3 yıl süreyle kilogram başına ek mali yükümlülük şeklinde korunma önlemi uygulanmasının, ek mali yükümlülüğün aşağıdaki tabloda gösterildiği şekilde belirlenmesinin ve Mevzuat gereğince önlemin dönemler itibariyle liberalize edilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.” şeklindedir. [1]

 

Korunma önleminin süresi, geçici önlemler de dahil dört yılı aşamaz. Ancak korunma önleminin ciddi zararı önlemek veya gidermek için gerekli olmaya devam ettiğini ve yerli üreticilerin piyasa koşullarına uyum sağlamakta olduğunu gösteren kanıtların tespit edilmesi halinde, önlemin süresi, re’sen veya başvuru üzerine yeniden açılacak soruşturma sonucunda uzatılabilir.

İran İslam Cumhuriyeti Menşeli Düz Cam İthalatına Yönelik Koruma Önlemi Soruşturmasına İlişkin Özet Sonuç Raporu’nda koruma önlemlerinin uzatılmasına karar verilmiştir. Raporun ilgili kısmı:

 

“Öte yandan, korunma önleminin yerli sanayi dalı açısından etkilerinin ekonomik göstergelerdeki kârlılığa belirli ölçülerde yansıdığı görülmüş ve yerli üreticiler rekabetçi pazara uyum sağlamak amacıyla çeşitli çalışmalara başlamış ve yatırım planları yapmış, bunların bir kısmını ise hayata geçirmişlerdir. Bu bakımdan, korunma önleminin süresinin uzatılmaması halinde yerli üreticiler tarafından sürdürülmekte olan yüksek maliyetli kapasite artışının ve ileri teknolojiyle üretim sağlayan yeni hat yatırımlarının sekteye uğraması söz konusu olup, sürdürülen projeler yoluyla, düz camın farklı model ve konseptlerde ürün arzını arttırarak inşaat, mobilya, otomotiv, beyaz eşya sektörlerinin taleplerine cevap verebilme stratejisi zarar görebilecektir.

Sonuç olarak, son dönemde İran menşeli ithalat miktarının yüksek oranlı artış göstermesi ve daha ucuz ithal ürünlerin piyasaya girmesi ve yerli üreticilerin giriştiği yatırımların sonuç vermesi için zamana ihtiyaç olması nedeniyle, mevcut korunma önleminin ciddi zararı önlemek veya gidermek için gerekli olmaya devam ettiği tespit edilmiştir.” [2]

 

Süresi uzatılan önlem, başlangıç süresinin sonundaki durumuna kıyasla daha kısıtlayıcı olmayacak şekilde olmalıdır. Bu uzatma süresi ile korunma önleminin toplam süresi Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülkeler için on yılı aşamayacaktır.

 

4. Korunma Önlemlerinde Uluslararası Mevzuat: Dünya Ticaret Örgütü Korunma Önlemleri Anlaşması

 

Dünya Ticaret Örgütü Korunma Önlemleri Anlaşması, GATT 1994 (General Agreement on Tariffs and Trade 1994) ‘deki ilkeler ve düzenlemeler gözetilerek harılanmış, koruma önlemlerine ilişkin düzenlemeler içeren uluslararası bir mevzuattır.

 

Anlaşmaya göre, anlaşmaya üye bir ülke, bir ürünün, kendi topraklarına, benzer veya doğrudan rakip ürünler üreten yerli endüstrinin ciddi zarar görmesine yol açan veya yol açabilecek şartlar altında ve yerli üretime kıyasla mutlak veya nispi olarak çok yüksek miktarlarda ithal edilmekte olduğunu tespit ederse o ürünü korumak için; ancak ciddi zararı önlemek veya gidermek ve intibakı kolaylaştırmak için gerekli olduğu ölçüde koruyucu önlemler uygulayacaktır. Bu anlaşma kapsamında "ciddi zarar", bir yerli sanayi dalının durumunda belirgin bir genel bozulma anlamına gelmektedir.

 

Söz konusu anlaşma kapsamında, koruma önlemleri GATT 1994 Madde X uyarınca ilan edilmiş prosedürlere uygun olarak bir soruşturma yapılmasını sonucu uygulanacaktır.

 

5. Sonuç

 

Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktarlarda ithal edildiği iddiasıyla, mal hakkında ön inceleme başlatılabilir. Öninceleme sonrasında, malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktarlarda ithal edildiği yönünde açık kanıtların bulunduğu durumlarda, ülke yararı göz önüne alınarak Kurul tarafından koruma önlemi kararı verilebilmektedir. Bu önlemler ile yerli üreticiler korunmakta, piyasadaki varlıklarını artırmaya teşvik edilmektedir.

 

Stj. Av. Duygu Yaren Yıldırım

 

Kaynakça:

1. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/11/20201113-3-1.pdf

2. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/11/20211120-19-1.pdf