A. Mutlak Red Nedenleri
Mutlak red nedenleri, markanın tescili aşamasında Türk Patent Enstitüsü tarafından re’sen gözetilen, markanın tescilini mutlak olarak engelleyen tahididi nedenlerdir.
Mutlak red nedenleri, marka olarak seçilmiş bulunan işaretin, niteliğinden kaynaklanan itirazlardır. Bu sebeple bu itirazdan feragat edilemez. İtiraz dayanağını kamu menfaatinde hatta düzeninde bulur. Mutlak red nedenleri, esas itibariyle, herhangi bir ayırt etme gücü bulunmayan veya ticaret alanında ticaret alanında herkesin kullanımına açık tutulması gereken işaretlerin ya da halkı yanıltıcı, kamu düzenine, dini değerlere ve genel ahlaka aykırı düşen markaların tescil edilmesini önlemeye yöneliktir. Bu niteliği itibariyle mutlak red nedenleri, toplumun çıkarlarıyla yakından ilgili olup, TPE tarafından re’sen dikkate alınır.
6769 sayılı Kanunun 5. Madde kapsamında, aşağıda yazılı işaretler marka olarak tescil edilemez:
• 4 üncü madde kapsamına girmeyen işaretler,
• Herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretler,
• Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetle ilgili olarak tescil edilmiş veya daha önce tescil için başvurusu yapılmış bir marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer olan işaretler,
• Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ve hizmetlerin diğer karakteristik özelliklerini belirten işaret ve adlandırmaları münhasıran veya esas unsur olarak içeren işaretler.
• Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret ve adları münhasıran veya esas unsur olarak içeren işaretler,
• Malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan şeklini veya bir teknik sonucu elde etmek için zorunlu olan, kendine malın şeklini veya mala asli değerini veren şekli içeren işaretler,
• Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya üretim yeri, coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretler,
• Yetkili mercilerden kullanmak için izin alınmamış ve dolayısıyla Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesine göre reddedilecek işaretler,
• Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamı dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi, külterel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği diğer armalar, amblemler veya nişanları içeren işaretler,
• Dini değerleri ve sembolleri içeren işaretler,
• Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı işaretler.
• Tescilli coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretler.
B. Nispi Red Nedenleri
Her hangi bir işaret üzerinde başka bir kişinin, herhangi bir nedene dayanan bir hakkı bulunmasından dolayı, bu işaretin marka olarak tesciline engel olan haller nispi red nedenleri olarak adlandırılır.
Mutlak red nedenlerinin aksine nispi red nedenleri kamu yararı gözetilerek konulan hükümler olmayıp, kişilerin marka üzerinde münhasıran sahip oldukları öncelik hakkına dayanırlar. Nispi red nedenleri, mutlak red nedenlerinin aksine işaretin nitelik ve özelliğinden değil, bu işaret üzerinde üçüncü kişinin her hangi bir hakka sahip olmasından doğar.
Nispi red sebepleri, hak sahibi üçüncü kişiler tarafından ileri sürülür. Nispi red sebepleri mutlak red sebeplerinden farklı olarak önceki marka sahibinin haklarını korumaya yöneliktir. Bu durum daha önce bir markayı seçmiş olan kişilerin, sonraki marka sahiplerinin marka tescil imkânlarına sınırlama getirmesini sağlamaktadır.
Böylece eskiye dayalı kullanım korunmaktadır. Eski bir hakkın mevcut olması kendiliğinden dikkate alınmaz. Sadece hak sahibinin itirazı üzerine dikkate alınır.
6769 sayılı Kanunun 6. Maddesi kapsamında, tescil edilmiş veya tescil için başvuru yapılmış bir markanın sahibi tarafından itiraz yapılması durumunda aşağıdaki hallerde marka tescil edilemez:
• Tescil için başvurusu yapılan marka, tescil edilmiş veya tescil için daha önce başvurusu yapılmış bir marka ile aynı ise ve aynı mal veya hizmetleri kapsıyorsa,
• Tescil için başvurusu yapılan marka, tescil edilmiş veya tescil için daha önce başvurusu yapılmış bir marka ile aynı veya benzer ise ve tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış bir markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer ise, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış markanın halk tarafından karıştırılma ihtimali varsa ve bu karıştırılma ihtimali tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış bir marka ile ilişkili olduğu ihtimalini de kapsıyorsa.
• Marka sahibinin ticari vekili veya temsilcisi tarafından markanın kendi adına tescili için, marka sahibinin izni olmadan ve geçerli bir gerekçe gösterilmeden bir başvuru yapılmışsa,
• Tescilsiz bir markanın veya ticaret sırasında kullanılan bir başka işaretin tescili istenilen markanın;
a) başvuru tarihinden önce veya markanın tescili için yapılan başvuruda belirtilen rüçhan tarihinden önce bu işaret için başka bir kişi adına hak elde edilmiş ise,
b) sahibine daha sonraki bir markanın kullanımını yasaklama hakkını veriyorsa,
• Tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış markanın, toplumda ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, markanın itibarına zarar verebileceği veya tescil için başvurusu yapılmış markanın ayırt edici karakterini zedeleyici sonuçlar doğurabileceği bir durum oluşmuşsa,
• Tescil için başvurusu yapılmış marka, başkasına ait kişi ismi, fotoğrafı, telif hakkı veya herhangi bir sınai mülkiyet hakkını kapsıyorsa,
• Ortak ve garanti markalarının sona ermesinden itibaren üç yıl içinde ortak marka veya garanti markası ile aynı veya benzeri olan bir başvurusu yapılmışsa,
• Bir markanın yenilenmeme nedeniyle koruma süresinin dolmasından sonra iki yıl içerisinde aynı veya benzer markanın, aynı veya benzer mal ve hizmetler için tescil başvurusu yapılmışsa,
• Kötü niyetle yapılan marka başvuruları
Nispi red nedenlerinden farklı olarak mutlak red nedenleri doğrudan doğruya gözetilir ve üçüncü kişinin bir hakkı olması gerekmez. Nispi red edenlerinde ise öncelik hakkı olan bir üçüncü kişi bunu öne sürdüğü zaman tescili önleyebilir.
Mutlak red nedenleri ile nispi red nedenleri arasındaki temel fark; mahkeme ve TPE mutlak red nedenlerini re’sen nazara almak zorundayken, nispi red nedenlerinin mahkeme veya TPE gibi yetkili makamlar tarafından re’sen nazara alınması söz konusu olmamasıdır. Başka bir ifadeyle, nispi red nedenleri bunda hukuki yararı olan hak sahibi üçüncü kişi ya da kişiler tarafından ileri sürülmelidir ki, resmi makamlar bu sebepleri dikkate alabilsin.
Mutlak red nedenleri, marka olarak seçilen işaretin nitelik ve özelliğinden uluslararası anlaşmalardaki zorunluluklardan, kamu menfaati ve ahlaka adaba aykırılıktan doğabilir. Bu sebeple mutlak red nedenleri re’sen dikkate alınırlar. Buna karşılık nispi red nedenleri marka olarak seçilen işaret üzerinde üçüncü kişinin her hangi bir hakkı bulunması sebebine dayanır.
Stj. Av. Aslı Balkar
Kaynakça:
1. KAYA, Marka Hukuku, s. 134. 248
2. TEKİNALP, Fikri Mülkiyet, s.393-394.
3. www.lexpera.com.tr
