Genel Açıklamalar
Gümrük
işlemleri, bir ülkeye giriş yapan veya bir ülkeden çıkan malların yasal olarak
izlenmesi, denetlenmesi ve vergilendirilmesi sürecidir. Bu işlemler genellikle her
ülkenin kendi gümrük mevzuatına uygun olarak yapılır ve aşağıdaki temel
adımlardan oluşur:
1- Gümrük Bildirimi: Malların
ülkeye girişi veya çıkışı öncesinde, ilgili gümrük otoritesine bir gümrük
beyannamesi sunulur. Bu beyanname, gönderinin türü, miktarı, değeri, menşe
ülkesi gibi bilgileri içerir. Gümrük beyannamesi, malın ithalat veya ihracat
sürecindeki başlangıç noktasını oluşturur.
2- Gümrük Denetimi ve İncelemesi: Gümrük
yetkilileri, beyan edilen malları fiziksel olarak inceleyebilir veya belgeler
üzerinden kontrollerini yapabilir. Bu inceleme sırasında, malların beyan edilen
bilgilerle uyumlu olup olmadığı ve ülkenin gümrük mevzuatına uygun olup
olmadığı kontrol edilir.
3- Gümrük Vergisi ve Diğer Masraflar: Ülkeye giren
veya çıkan mallar genellikle belirli bir değer eşiğini aşarsa gümrük vergisi
ödenmesi söz konusu olabilmektedir. Ayrıca, ithalat veya ihracat işlemlerine
ilişkin olarak diğer vergi, harç ve ücretlerin de ödenmesi gerekebilir.
4- İzin ve Belge Kontrolleri: Bazı
malların (örneğin, sağlık ürünleri, elektronik cihazlar, kimyasallar) ülkeye
girişi veya çıkışı için özel izinler veya belgeler gerektirebilir. Bu
belgelerin gümrük işlemleri sırasında sağlanması ve doğrulanması aranabilmektedir.
5- Risk Değerlendirmesi ve Kontrol: Gümrük,
belirli ürünler veya gönderiler üzerinde risk değerlendirmesi yapabilir ve bu
doğrultuda ek güvenlik veya sağlık kontrolleri uygulayabilir.
6- Yasal Kısıtlamalar: Bazı ürünler
belirli ülkeler arasında veya uluslararası ticaret kuralları gereği ithalat
veya ihracat kısıtlamalarına tabi olabilir. Bu durumda gümrük yetkilileri,
ürünün yasalara uygunluğunu kontrol edebilir.
Bu kapsamda,
işbu makalenin konusunu posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla yurt
dışından getirilen ürünlere ilişkin gümrük uygulamaları oluşturmaktadır.
Serbest Dolaşıma Giriş Beyanı
Serbest
dolaşım, eşyanın gümrük statüsünü ifade etmektedir. Bir eşyanın serbest
dolaşıma girişi ancak; ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın
ithal edilmesi sırasında öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması, kanunen
tahsil edilmesi gereken tüm vergilerin ödenmesi ve mali yükümlülüklerin doğru
bir şekilde yerine getirilmesi ile mümkün olmaktadır.
Serbest
dolaşıma giriş rejimi; mevcutta bulunan ticaret politikası önlemlerinin kısa
süre içinde uygulanmasını, ithalat süresince gerekli diğer işlemlerin
tamamlanmasını ve vergi gibi diğer mali yükümlülüklerin ödenmesini ifade
etmektedir. Bu uygulamalar sonrası ilgili eşyaya serbest dolaşım statüsü
kazandırılmış olup, kesin bir şekilde ithalatının gerçekleştirilmesi sonucunu
doğurmaktadır. Eşyaya serbest dolaşım statüsü kazandırılması için öncelikle
serbest dolaşıma giriş beyanı verilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda öncelikle,
posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen aşağıdaki eşyaların serbest
dolaşıma giriş beyanı “basitleştirilmiş gümrük beyannamesi”
ile yapılmaktadır;
-Kıymeti 1500 Avro’yu geçmeyen kişisel kullanıma
mahsus kitap veya benzeri basılı yayın
- Yolcunun gelişinden 1 ay önce veya 3 ay sonraki
süreler içerisinde posta ya da hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen,
2009/15481 sayılı “4458 sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması
Hakkında Karar”ın 9 numaralı ekinde yer alan listenin (B) bölümünde sayılan
kişisel eşya. (***Liste çok uzun olduğu
için akışı bozmamak adına kaynakça kısmına dipnot olarak eklenmiştir.) [1]
- Bir gerçek
kişiye gelen, ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen, kıymeti 150 Avro’yu
geçmeyen eşya.
- Kıymeti
1500 Avro’yu geçmeyen ilaç cinsi eşya,
- KDV ve/veya ÖTV istisna belgelerine sahip kurumlar
tarafından getirilecek olan eğitim, bilim ve kültürel amaçlı eşya ile bilimsel
alet ve cihazlar.
- Önemli
değeri olmayan numunelik eşya ve modeller.
- Bilgi edinme veya endüstriyel ya da ticari araştırma
amaçlarına yönelik olarak, nitelikleri veya diğer teknik özelliklerinin
belirlenmesi amacıyla inceleme, analiz veya test edilmek üzere getirilen eşya
ve yurtdışından ülkemize tıbbi tetkik amacıyla gönderilen biyolojik
materyaller.
- Kamu kurum ve kuruluşlarına, kütüphanelere,
müzelere, eğitim veya bilimsel araştırma ile uğraşan kuruluşlara gönderilen
veya bunlar tarafından temin edilen kitap veya basılı yayın.
- Elçilik, konsolosluk veya milletlerarası kuruluşlar
adına gelen diplomatik eşya.
Serbest
dolaşıma giriş rejimine konu; değeri 150 Avro'yu aşan ancak 1500 Avro'yu
aşmayan, bir gerçek kişiye gelen ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen ticari
miktar ve mahiyet arz etmeyen eşyanın serbest dolaşıma giriş beyanının ise
normal usulde “detaylı beyan” ile yapılması aranmaktadır.
Posta veya
hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen veya gönderilen eşyanın kıymetinin
belirtilen limitler dâhilinde olup olmadığının tespitinde kargo ücreti dikkate
alınmamaktadır. Bu kapsamda eşyanın kıymeti; ibraz edilen faturaya, satış
fişine veya eşya bedelinin ödendiğine ilişkin belgeye göre belirlenir. Bu tür
belge ibraz edilememesi veya ibraz edilen belgede kayıtlı kıymetin düşük
bulunması halinde ise eşyanın kıymeti gümrük müdürlüğünce belirlenmektedir. Ayrıca,
aynı gün içerisinde ithalata veya ihracata konu edilen, alıcısı ve göndericisi
aynı olan gönderiler bir bütün teşkil ederek tamamının miktarı ve kıymeti
birlikte dikkate alınmaktadır.
Bu noktada
önemine binaen belirtmek isteriz ki, işbu hükümlerin düzenleyici hükümler olup,
sıkı sıkıya yorumlanmak yerine mevzuatın özü ve getiriliş amacı dikkate alarak
uygulanması gerekmektedir.
Nitekim,
Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün E-18723479-153.18-00074312551
sayılı “Posta ve Hızlı Kargo Taşımacılığı-Gümrük İşlemleri” Konulu 29.04.2022 tarihli
2022/9 numaralı Genelgesi’nin 2. maddesinde; değeri 150 Avro'yu aşan ancak 1500
Avro'yu aşmayan, bir gerçek kişiye gelen ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen
ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen eşya için normal usulde detaylı beyan verilmesi
gerektiği düzenlenmişse de, ilgili hükmün somut olayın şartlarına göre
değerlendirilerek farklı uygulanabildiği yargı kararlarında görülmektedir.
Zira, Bakanlar
Kurulu'nca 29/9/2009 tarihinde kararlaştırılan 15481 sayılı kararının
"Vergileri Ödenmek Suretiyle Yolcu Beraberinde veya Posta Yoluyla Ya Da
Hızlı Kargo Taşımacılığı Yoluyla Serbest Dolaşıma Sokulacak Eşya" başlıklı
62'nci maddesi gereğince, her bir sevkiyat ya da 18 ve daha yukarı yaştaki her
bir yolcu için kıymeti 1500 Avro'yu geçmeyen eşyanın;
1) Yolcu
beraberinde ya da yolcunun gelişinden bir ay önce veya bir ay sonra gelmesi ya
da yabancı bir ülkeden posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelmesi,
2) Ticari
miktar ve mahiyet arz etmemesi,
3) Kişinin
şahsına ve ailesinin kullanımına mahsus olması,
4) Posta veya
hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelenlerde brüt 30 kilogramı geçmemesi,
gerekmektedir.
Görüleceği
üzere ilgili hükümde yer alan sınır yalnızca 18 ve daha yukarı yaştaki gerçek
kişilere getirilmiş olmasına karşın, Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel
Müdürlüğü’nün 29.04.2022 tarihli 2022/9 numaralı Genelgesi’nin 2. maddesinde
herhangi bir sınırlama getirilmeksizin bütün gerçek kişilerden değeri 150
Avro'yu aşan ancak 1500 Avro'yu aşmayan eşya için detaylı beyan verilmesinin
istenilmesi hakkaniyetle bağdaşmamaktadır.
Hâlbuki; Ticaret
Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 29.04.2022 tarihli 2022/9 numaralı
Genelgesi, 29.09.2009 tarihli ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
yürürlüğe konulan 4458 sayılı Gümrük Kanununun Bazı maddelerinin Uygulanması
Hakkında Kararın posta ve hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen veya giden
eşyalara ilişkin hükümlerinin uygulanması amacıyla getirilmiş olup, dayanağı
olan karardan farklılık teşkil edecek hükümlere yer vermesi ve daha katı
yükümlülükler getirmesi mevzuatın konuluş amacına uygun düşmemektedir.
Bu hususa
ilişkin, İstanbul 4. İdare Mahkemesi’nin 2023/1613 E., 2024/720 K. sayılı
kararında;
“Olayda; davacının satın aldığı ürünün şahsi
kullanıma ait ve ticari mal ticaretine konu olmadığı hususunda taraflar
arasında herhangi bir ihtilafın esasen bulunmadığı, internet ortamından alınan
ve ülkemize girişi yasak olmayan ürün ile ilgili hiçbir ticari amacı olmayan
basit bir alış-veriş mantığı ile ürün satın alan, kaldı ki on sekiz
yaşını dahi doldurmamış bir gerçek kişiye detaylı beyan kaydı vermesini
yüklemenin mevzuatın konulu amacına uygun olduğunu söylemeye imkân bulunmadığı,
şayet gümrük idaresince ödemesi gereken bir gümrük vergisi farkı tespiti
halinde de bunun mülkiyete-eşyaya el koyma işlemi yapılmada davacıdan tahsilinde
istenebileceği, dolayısıyla da mevzuatın konuluş amacını aşan ve mülkiyete el
koyma sonucunu doğuran dava konusu işlemde amaç unsuru yönünden hukuka uyarlık
bulunmadığı sonucuna varılmıştır.” [2]
şeklinde
ifadelere yer verilmiştir.
Dolayısıyla,
yargı makamlarınca ilgili hükümlerin mevzuatın özü ve getiriliş amacı dikkate
alınarak uygulanması söz konusu olup, bahsi geçen hükümler somut olayın
şartlarına göre her olay için ayrı ayrı yorumlanmaktadır.
Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi
Sistemi
Uygulamada
artık posta ve hızlı kargo taşımalarında ETGB yani Elektronik Ticaret Gümrük
Beyannamesi sistemi yaygın olarak kullanılmaktadır. ETGB, havayolu ve karayolu
ile posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen/giden eşyanın gümrük
işlemlerinde kullanılan ve gümrük beyanına ilişkin tüm işlemlerin elektronik
ortamda yürütüldüğü, kâğıt çıktı aranmayan bir uygulamadır. ETGB beyanını
alıcılar ve göndericiler adına yetkilendirilmiş hızlı kargo operatörleri
yapmaktadır.
Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi (ETGB) Uygulaması kapsamında; bireysel
kullanım için satın alınan eşyanın gümrük işlemlerinin, yetki verilen kişilerce
(hızlı kargo operatörleri) yapılması mümkündür. Böylece yurtdışından satın alınan
ürüne herhangi bir fiziki prosedürle uğraşılmaksızın kolayca ulaşılabilmesi
mümkün olmaktadır.
Yasaklamaya ve Kısıtlamaya Tabi Eşyalar
Mevzuat
gereğince bazı eşyaların posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla yurt
dışından getirilmesi mümkün olmamaktadır. Şöyle ki;
Posta veya
hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen çek ve nakit para posta idaresi ya da
hızlı kargo firması tarafından basitleştirilmiş gümrük beyannamesine konu
edilemez ve alıcısına teslim edilmeyerek rezerve odasında muhafaza altına
alınır.
Bu kapsamda,
posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen nakit paranın öncelikle,
bankalar aracılığıyla transfer edilmesi gereken nitelikte olup olmadığının
tespiti yapılır. Bu doğrultuda yurda getirilen nakit para için alıcıdan
açıklama talep edilir ve elektronik ortamda “Nakit Açıklama Tutanağı”
düzenlenir. Sonrasında nakit para sözlü beyan düzenlenerek alıcısına teslim
edilir. Posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla yurda getirilen çek ise, sözlü
beyan düzenlenerek alıcısına teslim edilir.
Posta veya
hızlı kargo taşımacılığı yoluyla şahsi tedavide kullanılmak üzere getirilen
ilaçların, gümrük idaresine belge (sağlık kuruluşundan alınan rapor, doktor
raporu veya reçete) ibraz edilmesi koşuluna bağlı olarak, girişine izin
verilir. Bununla birlikte, gümrük memurunca alıcı şahsın hastalığının
tedavisiyle ilgili olduğuna kişinin yazılı beyanı ve yapılacak araştırma
sonucunda kesin olarak kanaat getirilmesi durumunda belge aranmaksızın eşyanın
girişine izin verilebilir.
Yurtdışındaki
sağlık kuruluşları tarafından düzenlenen rapor, doktor raporu ya da reçete
geçerli belge olarak kabul edilebilir. Adına rapor ya da reçete düzenlenen
hasta tarafından kullanılmak üzere ilacın hasta yakını adına gelmesi durumunda,
her iki şahıstan da alınacak yazılı beyana istinaden yurda girişine izin
verilir.
Uyuşturucu ve
uyarıcı etkiye haiz maddelerin posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla
ithali ve ihracı mümkün bulunmamaktadır. Alkol ve alkollü ürünler ile tütün ve tütün
ürünleri, ısıtılarak ya da yakılarak tüketilenler ve nikotin içersin ya da
içermesin tütün mamulünü taklit eder tarzda kullanılan elektronik sigara ve
elektronik nargile dâhil her türlü mamul ve bu mamullerin tüketiminde
kullanılan elektronik cihaz aksam, yedek parça ve solüsyonlarının posta veya
hızlı kargo taşımacılığı yoluyla ithali mümkün bulunmamaktadır.
Cep
telefonunun posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla muafen veya vergileri
ödenerek hiçbir surette getirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Bununla birlikte,
yurt dışına giden yolcuların IMEI numarası hâlihazırda Türkiye’de kayıtlı olan
cep telefonlarının yurt dışında kalması ve bu telefonların 3 aylık süre
içerisinde posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla geri gönderilmesi kabul
edilmektedir. Bu durumda, söz konusu telefonların IMEI numaralarının kayıtlı
olduğunun “http://www.mcks.gov.tr” adresinden yapılacak sorgulama sonucu teyit
edilmesi halinde muafen teslim edilmesi mümkündür.
Vergi Hükümleri
2009/15481
sayılı “4458 sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında
Karar” gereğince, önemli değeri olmayan eşya ve yolcu beraberinde getirilen
hediyelik eşya muafiyeti hükümleri saklı kalmak üzere, her bir sevkiyat ya da
18 ve daha yukarı yaştaki her bir yolcu için kıymeti 1500 Avro'yu geçmeyen
eşyanın;
a) Avrupa
Birliği ülkelerinden doğrudan gelmesi durumunda %18,
b) Diğer
ülkelerden gelmesi durumunda %20,
oranında ve
kıymeti üzerinden tek ve maktu bir vergi tahsil edilmektedir
Türkiye
Gümrük Bölgesindeki bir kişiye posta ya da hızlı kargo taşımacılığı yoluyla
gelen, gümrük kıymeti gönderim başına toplam 150 Avro’yu geçmeyen, ticari
miktar ve mahiyette olmayan eşya ise, “önemli değeri olmayan eşya” olarak
değerlendirilmekte ve ilgili eşyaya vergi muafiyeti tanınmaktadır.
Av. Beyza Nur Göksel
Kaynakça:
1. Bakanlar Kurulu’nun 2009/15481 sayılı “4458 sayılı
Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararı
*** 9 Numaralı Ekte B Bölümünde Sayılan Kişisel
Eşyalar;
a) GİYİM VE YOLCULUK EŞYASI
1- Yolcunun giyinip kuşanmasına mahsus eşya, 2-
Yolcunun yaşantısına mahsus eşya ile seyahat eşyası
b) ELEKTRONİK /DİJİTAL EŞYA
1-LCD veya plazma ayrımı yapılmaksızın bir adet
renkli televizyon (55 ekrana [55 ekran dahil] kadar), 2- Birer adet video
kamera (10 adet boş kaseti ile birlikte) ve fotoğraf makinesi (hafıza kartı
veya 5 adet filmi ile birlikte), 3- Bir adet GPS yön bulma cihazı, 4- Bir adet
dizüstü bilgisayar ya da PC, aksam ve parçaları (flash bellek, harici hard disk
dahil), 5- Bir adet radyo veya radyo-teyp, 6- Her türlü ses ve görüntü
kaydedici ve oynatıcı cihazlardan bir adet ile bu cihazlara ait toplam 10 adedi
geçmemek üzere üzerine kayıt yapılabilen plak, teyp kaseti, CD, VCD, DVD, 7-
Bir adet kasetli veya oyun kartlı elektronik oyun aleti, 8- Tv, müzik çalar,
video oynatabilme özelliğine sahip olanlar dahil olmak üzere GSM-Cep telefonu
(yabancı misyon mensupları hariç iki takvim yılında 1 adet)
c) MÜZİK ALETLERİ
Elde taşınabilir müzik aletlerinden birer adet olmak
üzere en çok 3 adet
ç) SPOR VE OYUN ALETLERİ
1- Bir adet kamp çadırı, 2- Bir adet dalgıç takımı, 3-
Bir adet motorsuz şişirme bot, 4- Bir adet yelken tertibatlı sörf, 5- Bir çift
yüzme paleti, 6- Golf malzemesi (golf aracı hariç), 7- Yolcunun tek başına
kullanabileceği özelliğe sahip birer adet olmak üzere spor yapmasına mahsus
diğer spor alet ve giysileri (paraşüt ve kayak takımı dahil, deniz motosikleti
ve motorlu deniz kızağı hariç)
d) SAĞLIK CİHAZLARI
1- Hasta yolcuya ait yatak, 2- Maluller için hareket
ettirici tertibatı bulunan motorlu, motorsuz koltuk, 3- Şahsi tedavide
kullanılan ilaçlar, 4- Kişinin kullanımına mahsus tıbbi cihazlar, 5- Gaz
maskesi, koruyucu elbise
e) MUTFAK EŞYASI
Yolculuk esnasında kullanılacak mutfak aletleri ile
birer adet olmak üzere küçük ev aletleri
f) DİĞERLERİ
1- Hac ve umreden gelen yolcuların beraberlerinde
getirecekleri veya posta veya kargo yoluyla gönderecekleri, Müsteşarlık ile
Diyanet İşleri Başkanlığınca belirlenecek miktarda hurma ve zemzem suyu, 2-
Çocuk yolcuya mahsus bir adet çocuk arabası, 3- Çocuk yolcuya mahsus oyuncaklar,
4- Bir adet ütü, 5- Bir adet bisiklet, 6- Bir adet el dürbünü (gece görüş
dürbün ve gözlükleri ile gece görüş keskin nişancı dürbünleri hariç), 7- Araçla
birlikte yolculuk halinde, aracın kendisine ve sürücüsünün kullanımına mahsus
diğer alet ve cihazlar ( Akü şarj cihazı, akü ile çalışan otomobil süpürgesi,
akü ile çalışan buzluk vb.), 8- Kişisel kullanıma mahsus kitap veya benzeri
basılı yayın, 9- Yolcunun beraberinde olmak kayıt ve şartıyla evcil
hayvanlardan toplam 2 adet veya 10 adet akvaryum balığı (veteriner sağlık
raporu, orijin ve aşı belgesi ile varsa kimlik ve eşgal belgesi ibrazı şartı ve
veteriner kontrolü kaydıyla)
2. İstanbul 4. İdare Mahkemesi’nin 2023/1613 E.,
2024/720 K. Sayılı Kararı
3.
Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel
Müdürlüğü’nün E-18723479-153.18-00074312551 Sayılı “Posta ve Hızlı Kargo
Taşımacılığı-Gümrük İşlemleri” Konulu 29.04.2022 Tarihli 2022/9 Numaralı
Genelgesi
