Özgün Law Firm

1. Servis Bedeli ve Kuver Ücretlendirmesi Kavramlarına Genel Bakış

Yiyecek ve içecek hizmeti sunulan birtakım işletmelerde tüketicinin talep etmiş olduğu asıl ürün, yiyecek ve/veya içecek, bedelinin yanında hizmet karşılığı olarak birtakım ücretlendirmeler yapıldığı bilinmektedir. Uygulamada; tüketicinin sipariş etmiş olduğu, almış olduğu yiyecek ve/veya içecek bedelinin belirli bir yüzde oranının, tüketici tarafından ödenmesi gereken hesaba yansıtılarak tüketicinin, beklenenden daha fazla bir hesapla karşılaşması yaşanan sık durumlardandır.

Tüketiciden tahsil edilen bu tutar, işletmeler tarafından “hizmet bedeli, servis bedeli” olarak adlandırılmaktadır. Bunun yanı sıra benzer şekilde tüketiciden tabiri caizse gizlice tahsil edilmeye çalışılan bir diğer bedel, uygulamada “kuver ücreti” olarak karşılaşılan adını Fransızca “couvert” kelimesinden alan ücretlendirmedir. [1]

 “Couvert” Fransızca kelime anlamı ile kapalı, örtülü, kapsanmış anlamına gelmektedir. Kelime anlamı itibari ile, uygulamada tüketiciden tahsil edilen “kuver ücretinin” niteliği ile isabetli olduğu görülmektedir. Çoğu zaman tüketicinin yiyecek ve içecek hizmeti sağlayan işletmelerde ve restoranlarda hesap ödeme sırasında karşılaştığı, “servis bedeli, hizmet bedeli, kuver ücreti” olarak anılan ücret tutarlarının tüketiciden tahsili, borçlar hukuku ve tüketici hukuku başta olmak üzere birtakım hukuki problemler doğurmaktadır. Bu durumun bir de işletmelerin yükümlü oldukları vergilendirmeler boyutuyla da denetlenmesi ve yasal boyutta incelenmesi gerekmektedir.

2. Tüketici Hukuku Çerçevesinde Servis Bedeli ve Kuver Ücreti Kavramlarının Değerlendirilmesi

Hukuk, işlevsel olabilmek için toplum ve toplum düzeninin değişimine ayak uydurmak zorundadır. Zaman içerisinde, ekonomik ve tarihi gelişmeler belirgin bir tüketici sınıfını ortaya çıkarmış ve hukukun varlığı ve amacı itibari ile, söz konusu sınıfın korunması için birtakım kurallara ihtiyaç olmuştur. 18. Yüzyıl Batı toplumlarında, kapitalist ekonomi sisteminin üretim ve tüketim ayrılığını doğurmasının ardından tüketici sorunları da kendisini göstermeye başlamıştır. Ne zaman ki kapitalizm kendi yatağındaki olağan akışının dışında olağanüstü bir hız ve güçle akmaya başladı, o zamandan itibaren de tüketici sorunları kanayan bir yara haline dönüşmüştür. [2] Bu doğrultuda gelişen Tüketici Hukukunun Türk Hukuk sistemi içerisindeki temel mevzuatı 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanundur.

Bu çalışmada incelenecek olan; restoranlarda uygulanan servis bedeli, hizmet bedeli, kuver ücretinin Tüketici Hukuku kapsamında değerlendirilmesi için 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun yanı sıra 29044 Sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan “Fiyat Etiket Yönetmeliği” önem arz etmektedir. Söz konusu yönetmeliğin amacı, yönetmeliğin birinci maddesinde “Perakende olarak satışa sunulan mal ve hizmetlerin etiket, tarife ve fiyat listelerinin şekli, içeriği, kullanılması ile indirimli satışlara ilişkin usul ve esasları düzenlemek” olarak belirtilmiştir. [3]

Bununla birlikte restoran ve benzeri yiyecek ve içecek hizmeti sunan işletmelerde uygulanan servis ve hizmet bedeli ücretlerine yönelik Türk Hukuk mevzuatında 2023 yılında “Fiyat Etiketi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile “Hizmetlerin özelliğine ve tüketiciye sunuluş biçimine göre, tarife ve fiyat listelerine ilişkin belge, levha, pano ve benzerleri, hizmetin sunulduğu işyerinde, ayrıca lokanta, restoran, kafe, pastane ve benzeri yiyecek ve içecek hizmeti sunulan işyerlerinde ise işyerinin giriş kapısının önüne ve hizmet sunulan masaların üstüne, tüketiciler tarafından kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde asılır, takılır veya konulur.” düzenlemesi, Fiyat Yönetmeliği’ne eklenmiş ve bu hüküm 01.01.2024 yılında yürürlüğe girmiştir.

İşletmelerin, uygulamada, bahşiş alamadıkları için bu adlar altında ücret alma yoluna yöneldikleri bilinmektedir. Servis ve hizmet bedeli, kuver ücreti Tüketici Hukuku bakımından temel olarak aynı kapsamda değerlendirilmektedir. Bahsi geçen ücretlendirmelerin tümü için, tüketicinin açıkça haberdar edilmesi gerekmektedir. Zira tüketici hukukunda yer alan temel kavramlardan, tüketicinin aydınlatılması kurumunun temel alındığı ilgili mevzuatta görülmektedir ki; işletmeler tarafından tüketiciden tahsil edilmek istenen servis, hizmet bedeli ve kuver ücreti gibi tüketici tarafından talep edilen, asıl hizmet ve ürün bedelinin yanında eklenen söz konusu bedeller ancak tüketicinin haberdar edilmesi ile hukuka uygun bir görünüm kazanabilir.

Yönetmelik hükmünde açıkça belirtildiği üzere; söz konusu işletmelerin tarife ve fiyat listelerinin, işyerinin giriş kapısının önüne ve hizmet sunulan masaların üstüne, tüketiciler tarafından kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde asılması, takılması veya konulması zorunlu hale getirilmiştir. Bununla birlikte, yönetmelikte tarife ve fiyat listesinde gösterilen fiyatların dışında; servis ücreti veya herhangi bir isim altında başka bir ücret alınması halinde, bunun tarife ve fiyat listesinde gösterilmesi gerektiği düzenlemesine yer verilmiştir.

Söz konusu düzenlemelere ilişkin uygulamada ortaya çıkabilecek muhtelif hususları içerir bilgilendirme yazılarının Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu ile paylaşılarak, sektörde faaliyet gösteren satıcı ve sağlayıcılara duyurulmak üzere iletildiği, ayrıca 81 Ticaret İl Müdürlüğünün de denetimleri bu hususlarda yoğunlaştırmak üzere talimatlandırıldığı Ticaret Bakanlığı tarafından duyurulmuştur. [4]

Görülmektedir ki, tüketicilerden hukuka aykırı talep edilen servis ve hizmet ücretlerine yönelik tüketicilerin hak arama imkânı mevcut olup Kartal İlçe Tüketici Hakem Heyeti’nin kuver ücreti adı altında alınan ücretin iadesine yönelik vermiş olduğu bir kararı da halihazırda mevcuttur. Karara konu olayda; hiçbir şekilde tüketiciye bilgi verilmeyen ve menüde belirtilmeyen kuver ücretinin, şikâyet edilen işletme tarafından tüketiciye iadesine karar verilmiştir.  Kararın inceleme ve gerekçe başlığı altında:

“Başvuru incelendiğinde uyuşmazlık konusunun FİYAT ETİKET YÖNETMELİĞİ MADDE 8 “(1) Hizmetlerin özelliğine ve tüketiciye sunuluş biçimine göre, tarife ve fiyat listelerine ilişkin belge, levha, pano ve benzerleri, hizmetin sunulduğu işyerinde, ayrıca lokanta, restoran, kafe, pastane ve benzeri yiyecek ve içecek hizmeti sunulan işyerlerinde ise işyerinin giriş kapısının önüne ve hizmet sunulan masaların üstüne, tüketiciler tarafından kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde asılır, takılır veya konulur. (2) Tarife ve fiyat listesinde gösterilen fiyatların dışında; servis ücreti veya herhangi bir isim altında başka bir ücret alınması halinde, bunun tarife ve fiyat listesinde gösterilmesi zorunludur.” Hükmü gereğince şikâyet edilen tarafından ödenen “kahvaltılık kuver” bedelinin adisyona eklenmiş olduğu anlaşılmış olup tüketici talebinin kabulüne karar vermek gerekmektedir. Bu nedenle 2 TL’nin tüketiciye iade edilmesi karar verilmiştir.”

şeklinde açıklamalarda bulunulmuştur. İlgili kararın karar başlığı altında ise:

“Yukarıda açıklanan inceleme ve gerekçe ile tüketicinin talebinin kabulüne, tüketiciden alınan 2 TL’nin iadesine” denilerek tüketicinin başvurusu kabul edilmiştir.[5]

3. Vergi Hukuku Çerçevesinde Servis Bedeli ve Kuver Ücreti Kavramlarının Değerlendirilmesi

Restoranlarda alınan servis, hizmet bedeli ve kuver ücretinin vergilendirme açısından da incelenmesi gerekmektedir. Zira işletmeler tarafından bu şekilde bir gelir elde edilmekte olup kimi durumlarda elde edilen bu gelirin vergilendirilmesi gerekmektedir.

Vergi hukuku kapsamında alınan bu bedellerin vergilendirilmesi için söz konusu bedeli elde eden işletmelerin türü, bu bedelin elde edilme şekli önem arz etmektedir. Zira bahsi geçen bedeller uygulamada “bahşiş” kabul edilerek çalışanlara dağıtılabildiği gibi, işletme tarafından direkt kasaya da aktarılabilmektedir.

Hizmet erbabına ödenen bahşişin, servis bedeli olarak faturaya bedeline yansıması hakkında, Danıştay 4. Dairesi’nin, E. 2005/712, K. 2005/2120 sayılı Kararında: “Bahşişin, işyerine gelen tüketicinin tercihine ve memnuniyetine bağlı olarak hizmeti veren kişiye, belli olmayan miktarda yaptığı bir ödeme olduğu, Gelir Vergisi Yasası’nın 61. maddesinde ücret sayılan ödemeler içinde yer almadığı, dolayısıyla ücret kapsamı içinde değerlendirilmeyecek olan bahşişin vergi tevkifatı matrahına dahil edilmediği gerekçesi ile yapılan tarhiyatta isabet görülmemiştir.” şeklinde açıklama yapılarak bahşişlerin Gelir Vergisi’nin konusuna girmediğine kanaat getirmiştir. [6]

Bununla birlikte, müşteriden alınan söz konusu servis bedelinin, hizmet erbabına dağıtılması halinde müşteriden alınan servis ücreti, ücret kapsamında gelir vergisi konusuna girmektedir. Önem arz eden bir diğer husus katma değer vergisi bakımından alınan servis, hizmet bedeli ve kuver ücretlerinin değerlendirilmesidir. İşletmeler tarafından servis ücreti, hizmet bedeli olarak alınan tutarların, genel KDV oranlarına yönelik düzenlemeye göre %20 olarak hesaplanması gerekecektir. Uygulamada, temel ürünün yanı sıra müşteriden alınan söz konusu bedellerin vergilendirilmesinde; vergi zıyaı, faturaların usule uygun düzenlenmemesi gibi sorunlarla karşılaşıldığı görülmekte olduğundan, işletmelerin bu hususa önem vermeleri faydalı olacaktır.

4. Sonuç

Yiyecek ve içecek hizmeti sağlayan işletmelerde “servis bedeli, hizmet bedeli, kuver ücreti” gibi ücretlerin tahsil edilmesi, temelde Tüketici Hukuku’nun konusunu oluşturmaktadır. Söz konusu uygulamalar; tüketicinin lehine yorumlanarak, tüketicinin aydınlatılması başta olmak üzere Tüketici Hukuku kavramları ve mevzuatları göz önünde tutularak çözümlenecektir. Bununla birlikte; bu bedellerin tüketiciden hukuka uygun olarak tahsil edilmesi ve “servis bedeli, hizmet bedeli, kuver ücreti” gibi ücretlerin vergilendirilmesi gerekmektedir. Bu durumda, alınan bedellerin somut olaydaki tahsil koşulları önem arz etmekte olup tüketiciye sağlanan yiyecek ve içeceğin yanında alınan “servis bedeli, hizmet bedeli, kuver ücreti” adı altındaki bedellerin faturaya ayrıca yansıtılması, bu bedel üzerinden ayrıca usule uygun bir vergilendirme yapılması gerekmektedir.

Stj. Av. Melda İz

Kaynakça:

1. https://sozluk.gov.tr/

2. Hukuksal Açıdan Tüketicinin Korunması ve Tüketicinin Korunma Gerekliliğine İlişkin Bir Değerlendirme, Çağlar Özel

3. 29044 Sayılı Fiyat Etiketi Yönetmeliği

4. https://ticaret.gov.tr/haberler/ticaret-bakanligi-restoran-ve-kafelerde-alinan-servis-ucretlerini-denetliyor

5. Kartal İlçe Tüketici Hakem Heyeti 057720230004896 Numaralı Kararı

6. Bahşiş ve Servis Ücreti Arasındaki Farklar ve Vergilendirilmesi, Hüseyin Rahim Başaran, Yetkili Vergi Müfettiş Yrd.