Özgün Law Firm

Kurumsal Yönetim (Corporate Governance) Nedir?

 

Kurumsal Yönetim, şirketin yönetim organı, yönetim sistemi ve paydaşları arasındaki ilişkiyi tanımlamaktadır. Şirketin hedefleri, verimi, hangi işleyiş ile amaçlarına erişeceği ve bu konudaki performansın denetim esasları kurumsal yönetim ilkeleri ile belirlenmektedir. Mevzuatımızda Sermaye Piyasası Kurulu, halka açık şirketler tarafından uygulanmak üzere yasal düzenlemeler ile Kurumsal Yönetim İlkelerini belirlemiştir. Aynı zamanda Türk Ticaret Kanunu’nda da kurumsal yönetim ile doğrudan ve dolaylı olarak ilgili birçok hüküm bulunmaktadır.

 

“Şirketlerin yönetim kurulları, üst kademe yönetimi, kontrol gücünü elinde bulunduran hakim ortaklar, kontrol gücü bulunmayan azınlık pay sahipleri, çalışanlar, alacaklılar, müşteriler, derecelendirme kuruluşları, denetçiler, kamu kurumları, bankalar gibi diğer menfaat sahiplerinin; çıkarlarının eşitlik esasına dayalı olarak, gerekli dengeyi sağlayacak biçimde kurulmasının sağlanmasında uyulacak esaslar kurumsal yönetim ilkelerini oluşturur.” [1]

 

Bu çerçevede sağlıklı işleyen bir kurumsal yönetimin temel ilkeleri eşitlik (adillik), şeffaflık, hesap verilebilirlik ve sorumluluk olarak sayılabilir. Yasaların lafzı ve ruhu gereği bu ilkeler Kurumsal Yönetimde olmazsa olmaz, genel, öncü ve kapsayıcı ilkelerdir. Esasen SPK ve TMK’da düzenlenen diğer hükümler bu ana ilkelerden doğmuştur.

 

Eşitlik ilkesi, şirket yöneticilerinin tüm pozitif yahut negatif işlem ve eylemleri ile şirketin tüm faaliyetlerinde pay sahiplerinin, menfaat sahiplerinin haklarını koruması, çıkar çatışmasını engellemesi ve eşit davranması anlamına gelmektedir.

 

Şeffaflık ilkesi ticari sırlar dışındaki, şirketin finansal olan yahut olmayan tüm bilgilerinin muhatapların ihtiyaçlarına uygun olarak doğru zamanda, tam, eksiksiz, hatasız, anlaşılabilir, karşılaştırılabilir, yorumlanabilir, kolay erişilebilir şekilde kamuya arzı anlamına gelmektedir.

 

Hesap verilebilirlik şirketin yönetim kurulu üyelerinin denetime açık olması anlamına gelmektedir. Yönetim Kurulu, işlem ve eylemleri bakımından şirket tüzel kişiliğine ve pay sahiplerine karşı her türlü işlem ve eylem bakımından hesap verebilir durumda bulunma sorumluluğu altındadır.

 

Son olarak sorumluluk ilkesi ise şirket yönetiminin tüm işlem ve eylemleri bakımından mevzuata, esas sözleşmeye, şirket içi düzenlemelere uygun olması gerekliliği ve bunun denetlenebilirliğini ifade etmektedir. Yönetim kurulunun işlem ve eylemlerinde hukuki, cezai ve idari sorumluluğu bulunmakta olup tüm faaliyetlerin yasanın, esas sözleşmenin ve diğer düzenlemelerin çizdiği sınırlara uygun olması gerekliliği bu madde altında korunmaktadır.

 

Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen İlkeler

 

Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesinde belirlenen Kurumsal Yönetim İlkeleri temelde 4 ana bölümden oluşmaktadır. Bunlar: pay sahipleri, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri ve yönetim kuruludur. Bu dört ana bölüm altında bulunan hükümler yöneticiler bakımından bağlayıcı olup tümünün eksiksiz uygulanması, uygulanamaması durumunda ise bunun gerekçelerinin açıklanması gerekmektedir.

 

Anılan 4 bölüm altında her ilkenin koruduğu haklara dair getirilmiş çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. 30/12/2011 tarihli ve 28158 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ’de de mübrez olduğu üzere her bir grup altında ilgili düzenlemeler kısaca şu şekilde özetlenebilir: [2]

 

A. Pay Sahipleri ile İlgili Düzenlemeler

 

1. Pay Sahipliği Haklarının Kullanımının Kolaylaştırılması

2. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı

3. Genel Kurula Katılım Hakkı

4.Oy Hakkı

5. Azınlık Hakları

6. Kar Payı Hakkı

7. Payların Devri

8. Pay Sahiplerine Eşit İşlem İlkesi

 

B. Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık ile İlgili Düzenlemeler

 

1. Kamuyu Aydınlatma Esasları ve Araçları

2. Şirket ile Pay Sahipleri, Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticiler Arasındaki İlişkilerin Kamuya Açıklanması

3. Kamunun Aydınlatılmasında Periyodik Finansal Tablo ve Raporlar

4. Bağımsız Denetimin İşlevi

5. Ticari Sır Kavramı ve İçerden Öğrenenlerin Ticareti

6. Kamuya Açıklanması Gereken Önemli Olay ve Gelişmeler

 

C. Menfaat Sahipleri (Paydaşlar) ile İlgili Düzenlemeler

 

1. Menfaat Sahiplerine İlişkin Şirket Politikası

2. Menfaat Sahiplerinin Şirket Yönetimine Katılımının Desteklenmesi

3. Şirket Malvarlığının Korunması

4. Şirketin İnsan Kaynakları Politikası

5. Müşteriler ve Tedarikçilerle İlişkiler

6. Etik Kuralları

7. Sosyal Sorumluluk

 

D. Yönetim Kuruluna İlişkin Düzenlemeler

 

1. Yönetim Kurulunun Temel Fonksiyonları

2. Yönetim Kurulunun Faaliyet Esasları ile Görev ve Sorumlulukları

3. Yönetim Kurulunun Oluşumu ve Seçimi

4. Yönetim Kuruluna Sağlanan Mali Haklar

5. Yönetim Kurulunda Oluşturulan Komitelerin Sayı, Yapı ve Bağımsızlığı

6. Yöneticiler

 

Kurumsal Yönetim Uyum Raporları

 

SPK tarafında getirilen düzenleme uyarınca, borsada işlem gören halka açık şirketler, 2005 yılından itibaren yıllık faaliyet raporlarında “Kurumsal Yönetim Uyum Raporuna” yer vermek zorunda olup, faaliyet raporunun şirketin internet sitesinde kamuya açıklanması da tavsiye edilmiştir. SPK bu raporun düzenlenmesinde kullanılmak üzere bir rehber hazırlamış ve bu raporda yer verilmesi gereken asgari hususları belirlemiştir. Kurumsal Yönetim İlkeleri bakımından şirketlere “uy ya da açıkla” kuralı getirilmiştir. Bu rapor, şirketin kurumsal yönetim ilkelerine uyup uymadığını, uymuyorsa nedenini ve bunun sonucunda doğabilecek olası çıkar çatışmalarına ilişkin bir beyanı içermektedir. [3]

 

Sermaye Piyasası Kanunu'na göre hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya ortak sayısının 100'ü aştığı belirlenen hisse senetleri halka arz edilmiş sayılan anonim şirketlere halka açık anonim şirket denir. Halkın anonim ortaklığa katılmasının borsada satılan hisse senetlerinin alınması yoluyla elde edilmesi ve senetlerin borsada işlem görmesi halinde ise borsada işlem gören halka açık şirketlerden bahsedilecektir.

 

Halka arz edilmenin ardından şirket hisselerinin birçok pay sahibine bölünmesi sonucunda bu paydaşlar arasında eşitliğin sağlanması, azınlık haklarının korunması, şirket değerlerinin korunması ve doğru paylaşılması genel hükümlere ilave olarak belli başlı kural ve ilkeleri gerektirmiştir. İşte bu noktada devreye giren Sermaye Piyasası Kurulu, Kurumsal Yönetim İlkeleri ile şirket yönetimi ve paydaşlar ve menfaat sahipleri arasındaki dengeyi kontrol altına almıştır. İlkelerin işlerliği ve uygulamadaki karşılığı ise Uyum Raporları ile denetlenmektedir.

 

Sonuç Olarak;

 

Anonim ortaklık; pay sahiplerinden, sermaye piyasası yatırımcılarından, ortaklıkla ticari ilişkide olan kişilerden, işçi ve memurlardan ve devletten oluşan büyük bir ağın parçası olup anonim ortaklığın başarılı işleyişi bu süjeleri olumlu etkilerken başarısızlık ve kötü idare de olumsuz yönde etkileyebilecek ve bu süjelerin zarar görmesine neden olabilecektir.

 

Kurumsal yönetim (Corporate Governance), anonim ortaklıkların idaresinde ve faaliyetlerinde söz konusu topluluğun haklarını gözeten, kar elde etme ve ortaklarına dağıtma ana unsuru ve amacını taşıyan geleneksel yapılarının yanında; pay sahipleri dahil tüm menfaat sahiplerinin haklarının korumasını ve bu çerçevede söz konusu menfaat grupları arasındaki ilişkilerin kurallarının düzenlemesini hedefleyen bir anlayıştır. [4]

 

Av. Gamze Nur Şan

 

Kaynakça:

 

1. Prof. Dr. Nalan Akdoğan, Dr. M. Uğur Akdoğan, “Türk Ticaret Kanunu’nun Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin Düzenlemelerinin Sermaye Piyasası Kurulu Tarafından Yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkeleriyle Uyumunun Karşılaştırmalı Olarak Analizi”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Ekim 2011, s.3

2. Prof. Dr. Nalan Akdoğan, Dr. M. Uğur Akdoğan, “Türk Ticaret Kanunu’nun Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin Düzenlemelerinin Sermaye Piyasası Kurulu Tarafından Yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkeleriyle Uyumunun Karşılaştırmalı Olarak Analizi”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Ekim 2011, s.3 vd.

3. “Kurumsal Yönetimin SPK, BDDK ve TTK Düzenlemeleri” Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Makalesi, https://www.yoikk.gov.tr/upload/komiteler/kurumsalyonetim/kurumsalturkiyeuygulama.pdf , s.8 (ziyaret tarihi: 24.07.2024)

4. Kübra ŞEHİRLİ (Uzman Yardımcısı), “Kurumsal Yönetim Araştırma Raporu (Yeterlik Etüdü)” Sermaye Piyasası Kurulu Denetleme Dairesi Sayı: XIV-4/55-3, 28.03.1999, s.51.