Özgün Law Firm

I. GİRİŞ

Kişisel Verileri Koruma Kurumu (“Kurum”) tarafından 16 Ocak 2024 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numaralarının İşlenmesi Hakkında Rehber (“Rehber”) yayımlanmıştır. Rehber kapsamında kargo, taşımacılık, e-ticaret, elektronik ileti gönderimi, sigortacılık ve bankacılık gibi sektörler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan hizmetlerde T.C. kimlik numarasının işlenmesine ilişkin 6698 sayılı sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“Kanun”) uyarınca alınması gereken tedbirler vurgulanmıştır.

Bazı kişisel verilerin, diğer verilere kıyasla hukuka aykırı bir şekilde kullanılması sonucunda bireyin temel hak ve özgürlüklerine daha fazla zarar verici olduğu düşüncesinden hareketle, bu veriler özel nitelikli olarak kabul edilmiştir. T.C. kimlik numarası her ne kadar Kanunun 6. maddesinde sayılmış olan özel nitelikli kişisel veriler arasında yer almasa da T.C. kimlik numarasının vatandaşların benzersiz olarak tanımlanmasını sağlıyor olması ve elde edilmesi halinde kimlik numarası ile ilişkilendirilen diğer kişisel verilere ulaşılabiliyor olması sebebiyle olumsuz etkilerin doğmasına sebep olabilecek niteliktedir.

Bu hususun arz ettiği öneme istinaden Kurum Rehberin amaç ve kapsamını şu şekilde belirtmiştir [1]:

“Kurumumuza intikal eden muhtelif sayıdaki şikâyet ve ihbarda; işlenmesi durumunda mahiyeti gereği ilgili kişilerin diğer kişisel verilerine de erişim imkânı sağlayan Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) kimlik numaralarının farklı yöntemler mümkün iken doğrudan işlenmesi yoluna gidildiğine yönelik iddialara rastlanılmaktadır. Bu sebeple T.C. kimlik numarasının işlenmesi faaliyetinde dikkat edilmesi gereken hususlarda bir bilgilendirme yapılması gereği hasıl olmuştur.”

 

Kuruma iletilen ihbar ve şikâyetlerde özellikle Kanun’un 4’üncü maddesinde yer alan genel ilkelerden “işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma ilkesi” gözetilmeksizin T.C. kimlik numarasına ilişkin verinin işlendiği gözlemlenmektedir. İlke gereğince yapılması gereken; belirlenen amacı gerçekleştirmeye yönelik yeterli verinin temin edilmesi ve en önemlisi amaçla uygun olmayan verilerin işlenmesinden kaçınılmasıdır.

Kişisel veri işleme faaliyetinin ölçülülük ilkesine uygun olması açısından şu örneğe yer verilmiştir [2]:

 “Örneğin; bir mobil uygulamada kişinin kimliğinin doğrulanması amacıyla T.C. kimlik numarasının işlenmesi elverişli bir yol olmakla birlikte, telefon numarasıyla doğrulama yapılabiliyorken T.C. kimlik numarası ile doğrulama yapılması kişilerin kişisel verilerinin korunması hakkını daha fazla sınırlayan bir müdahale olacağından söz konusu işlemenin gerekli ve orantılı olduğundan bahsedilemeyecektir.”

 

Yine Kurulun işbu örnekle bağlantılı 17/08/2023 tarihli ve 2023/1430 sayılı Kararı Uyarınca [3];

“Telefon numarası ve T.C. kimlik numarası genel nitelikte kişisel veri kategorisinde yer almakla birlikte, T.C. kimlik numarasının niteliği itibariyle telefon numarasına nazaran daha önemli bir veri olduğu ve veri ihlali yaşanması halinde kişiler için daha büyük zararlara yol açabileceği gözetildiğinde; ilgili kişilerin menfaatlerinin korunması için çalışan tarafından fiziksel kartların mobil uygulamaya eklenmek istenmesi halinde uygulamadaki doğrulamanın, işveren aracılığıyla veri sorumlusuna ibraz edilecek kart bilgisi ve telefon numarası gibi bilgilerle sağlanması için yapılacak düzenlemelerin tasarımda mahremiyet, veri minimizasyonu ve kişisel verilerin amaca uygun ve ölçülü işlenmesi ilkelerine uygun olacağı…”

şeklinde beyanda bulunmuştur.

 

Bu çerçevede, T.C. kimlik numarasının işlenmesinde ilgili kişilerin kişisel verilerinin korunması hakkına daha az müdahale eden yöntemlerin mümkün olup olmadığı gözetilerek varsa bu yöntemlerin tercih edilmesi ve Kanun’a uygun bir biçimde kişisel veri işleme faaliyetinin gerçekleştirilmesi konusunda veri sorumluları tarafından gerekli teknik ve idari tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.

II. REHBER UYARINCA T.C. KİMLİK NUMARASININ İŞLENMESİNİN ÖNGÖRÜLDÜĞÜ DURUMLAR

Rehberde, "T.C. Kimlik Numarasının İşlenmesinin Öngörüldüğü Durumlar" şu şekilde sıralanmıştır:

1. Mal ve Hizmet Alışverişi için Fatura Düzenlenmesi

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Uyarınca;

i. Kanun’un 232’nci maddesinin (1) numaralı fıkrasında yer alan mal ve hizmet satışları için her şartta fatura düzenlenmesi gerektiği ve düzenlenen faturada müşterinin gerçek kişi mükellef olması hâlinde, 01.07.2006 tarihinden itibaren vergi kimlik numarası ile eşleştirilmiş olan T.C. kimlik numarasının faturada yer alacağı,

ii. Gerçek kişinin mükellef olmayan nihai tüketici olması halinde düzenlenen faturaların T.C. kimlik numarasını içermesinin lüzumlu olmadığı

iii. 350 Sıra No.’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’yle, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin belirli bir haddi aşan mal ve hizmet satışlarını “Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs)” ile T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirmeleri yükümlülüğü doğrultusunda, şayet nihai tüketiciye satışı yapılan mal yahut hizmet tutarı 5.000 TL’nin üzerinde ise, bu satışın söz konusu form ile Bakanlığa bildirilmesinin gerekeceği ve bu formda nihai tüketicinin T.C. Kimlik Numarasının da bulunacağı,

hususları öngörülmüştür.

2. Sipariş/Kargo Teslimatı

Uzaktan gerçekleştirilen alışverişlerde ürünlerin kargoya teslimi veya kabulü aşamasında kargo firması yetkilisinin teslim alanın adı soyadı, TC kimlik numarası sorma yetkileri bulunmaktadır.

3. Ticaret Siciline Tescil Edilme ve Sicil Tasdiknamesi

Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin “Sicil tasdiknamesi”ni düzenleyen 16’ncı maddesinin (1) numaralı fıkrasında; bir ticari işletmenin ve seçilen unvanın sicile tescili halinde verilen tasdiknamede, gerçek kişilerin T.C. kimlik numarasının da yer alacağı hükme bağlanmıştır.

i. Ticari Temsilcinin Tescili

Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin 47’nci maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre, ticari temsilci tescil edilirken; temsilcinin adı, soyadı, T.C. kimlik numarası, yerleşim yeri ve temsil yetkilisi ile varsa temsil süresi ve temsil yetkisine ilişkin belgenin tarihi ve sayısı evrakta yer alır.

ii. Anonim Şirketlerin Kuruluşunun ve Tasfiyesinin Tescili

Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin 70’inci maddesi uyarınca, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ile şirketi temsile yetkili diğer kişilerin T.C. kimlik numarası ile bir tüzel kişinin yönetim kurulu üyeliğine seçilmesi halinde tüzel kişi adına hareket eden gerçek kişinin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası ve yerleşim yeri tescil edilmektedir.

Anonim şirketin sona erme tescilinde de mezkûr Yönetmeliğin 87’inci maddesi uyarınca tasfiye memurlarının T.C. kimlik numarası, 89’uncu maddesi uyarınca da ek tasfiye ile görevlendirilen tasfiye memurlarının adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası ve yerleşim yerinin tescil edilmektedir.

iii. Anonim ve Limited Şirketler ile Şirketler Topluluğu Denetçilerinin Tescili

Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin 108’inci maddesi gereğince, anonim ve limited şirketler ile şirketler topluluğu denetçilerinin tescilinde, denetçinin adı ve soyadı veya unvanı, T.C. kimlik numarasının tescili gerekmektedir.

iv. Konkordato Kararlarının Tescili

Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin 138’inci maddesi uyarınca, konkordato mühleti ve konkordatoya ilişkin kararların tescilinde komiserin adı, soyadı, T.C. kimlik numarası ve yerleşim yerinin tescili gerekmektedir.

4. Mahalli ve Genel Seçimler Kapsamında Seçmen Listelerinin Askıya Çıkarılması, Seçime Girme Yeterliliğine Sahip Siyasi Partiler ile Paylaşılması

Siyasi partilerin seçime katılmasını düzenleyen 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 36. maddesi kapsamında seçime katılma yeterliliği bulunan ve Yüksek Seçim Kurulu tarafından tespit edilerek işbu yeterliliği ilan edilen partilerin talebi üzerine seçmen listeleri imza karşılığında bilgisayar karşılığında veya liste ortamında iletilebilmektedir.

5. 5490 sayılı Kanun Kapsamında İçişleri Bakanlığı’nca Kimlik Bilgilerinin Paylaşılması

Anılan Kanun’un 45’inci maddesinin 1’inci fıkrasında İçişleri Bakanlığı tarafından kimlik verilerinin aralarında Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamındaki ödeme hizmeti sağlayıcıları kurumlar ile paylaşılacağı düzenlenmişti.Yine yerleşim yeri ve diğer adres bilgilerinin 6493 sayılı Kanun kapsamındaki ödeme hizmeti sağlayıcıları” ile paylaşılabileceğinin açıklandığı görülmüştür.

6. Kimlik Paylaşımı Sistemi (KPS)

Kimlik Paylaşım Sistemi Yönetmeliği’nin “Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanında yer alacak bilgiler” başlıklı 8’inci maddeye göre T.C. kimlik numarası bilgisi de KPS veri tabanında yer aldığı ve yapılan anlaşmalara ve yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre, sisteme kayıtlı olan alıcı kurumlara iletileceği düzenlenmiştir.

Bu kapsamda sisteme kayıtlı alıcı kurumlar tarafından T.C. kimlik numarasına karşılık gelen kimlik bilgileri ile kimlik bilgilerine karşılık gelen T.C. kimlik numarası sorgulanabilecektir. Hangi kurumun hangi tür sorgular yapabileceği akdedilen ikili anlaşmalar uyarınca düzenlenebilecektir. Sorgu sistemine ait log kayıtları aksine bir yasal kural olmadığında en az  8 yıl süreyle saklanacak olup, alıcı kurumlar özel hayatın gizliliği ile kişisel verilerin korunmasına uygun amaçlarla sistemi kullanacağını ve ayrıca 6698 sayılı Kanun’a uyacağını taahhüt edecektir.

7. Maaş Ödemesi Kapsamında Toplu Müşteri Kabulü

5 Sıra No.’lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği’ne göre; bankalarca, genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları veya 100’den fazla personel istihdam eden kurum, kuruluş veya işletmelerin çalışanlarına maaş hesabı açılması amacıyla toplu müşteri kabulü yoluyla sürekli iş ilişkisi tesisinde, maaş ödemesi yapılacak gerçek kişilerin T.C. kimlik numarası da dâhil kimlik bilgileri alınır. Bu bilgiler, KPS üzerinden veya diğer yöntemlerle teyit edilir.

8. Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi

5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’a tâbi olan yükümlülerin, söz konusu Kanun’un 3’üncü maddesine göre, kendileri nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorunlulukları mevcuttur.

Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik’e göre yükümlüler, müşteriyle ilgili olarak;

- Sürekli iş ilişkisi tesisinde, daha önceden elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda şüphe olduğunda ve şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin,

- İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 185.000 TL veya üzerinde olduğunda veya elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 15.000 TL veya üzerinde olduğunda,

kimliğe ilişkin bilgileri almak ve bu bilgilerin doğruluğunu teyit etmek suretiyle müşterilerin ya da onlar nam ve hesabına hareket edenlerin kimliğini tespit etmek zorundadır. Yükümlünün asli faaliyet alanı ile ilgili mevzuatta müşteri ile yüz yüze gelinmeksizin kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemlerle sözleşme kurulmasına cevaz verilmiş olması halinde, gerçek kişi veya ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerle sürekli iş ilişkisi tesisinde müşteri kimliğinin doğrulanması amacıyla uzaktan kimlik tespiti yöntemleri de kullanılabilir.

i. Gerçek Kişilerde Kimlik Tespiti

Anılan yönetmeliğin 6’ncı maddesine göre gerçek kişilerde kimlik tespiti yapılırken T.C. kimlik numarası alınır.

ii. Ticaret Siciline Kayıtlı Tüzel Kişilerde Kimlik Tespiti

Anılan yönetmeliğin 7’nci maddesinde yer aldığı üzere; tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin bilgiler ve imza örneği ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası alınır, kimlik bilgilerinin doğruluğu, şirketin noter onaylı imza sirküleri üzerinden teyit edilir.

iii. Elektronik Transferler (Finans Kuruluşları Arasındaki Para Aktarımı, EFT vb.)

Yönetmeliğin 24’üncü maddesi uyarınca, tutarı 15.000 TL üzerindeki yurtiçi ve yurt dışı elektronik transferler mesajlarında göndericinin; diğer kimlik, iletişim ve ticari bilgilerinin yanı sıra T.C. kimlik numarası, pasaport numarası veya Vergi Kimlik Numarasından en az bir tanesine yer verilmesi gerekmektedir.

9. Havayolu Bileti ile Karayollarında Tarifeli Yolcu Biletleme

2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 40’ıncı maddesine göre havayolu ile seyahat edecek kişilerin bilgileri, kişilerin seyahatini kolaylaştırmak veya güvenlik ve risk değerlendirmesi yapmak amacıyla işlenebilecektir. Yine 509 Sıra No.’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin ilgili yerlerinde düzenlendiği üzere e-biletlerde yolcunun TC Kimlik numarasına yer verileceği düzenlenmiştir.

Yine Karayolu Taşıma Yönetmeliği uyarınca, “Önceden bir taşıma hattı ve taşıma güzergahı ile bir zaman ve ücret tarifesi belirlenerek ve bunlara uyularak yapılan düzenli yolcu taşımalar” olarak tanımlanan tarifeli taşımalarda her yolcu için yolcu taşıma biletinde TC kimlik numarası bulunması gerekmektedir.

10. Spor Salonlarında/Tesislerinde Çalışma veya Üye Olma

Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliği’nin 16’ncı maddesine göre tesis sahibi tarafından, tesiste görevli olanların T.C. kimlik numaraları da dâhil olmak üzere kimlik ve iletişim bilgilerinin tutulduğu bir kayıt defteri bulundurulur. Bunun yanında tesise üye olacaklardan TC kimlik numarası beyanı alınması gerekecektir.

III. T.C. KİMLİK NUMARASI İÇEREN BELGELERİN YA DA KİMLİK BİLGİLERİNİN, KİMLİK TESPİTİ VE SAİR AMAÇLARLA YETKİLİ MERCİLERE İBRAZI, GÖSTERİLMESİ VEYA BİLDİRİLMESİNE İLİŞKİN DURUMLAR

1. Mesafeli Sözleşme Yapılması

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (c) bendinde tüketiciye, mesafeli sözleşmenin kurulmasından ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce satıcı veya sağlayıcı tarafından, satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliğinin bildirilmesi gerektiği; 8’inci maddesinin (2) numaralı fıkrasında ise tüketicinin mesafeli sözleşme kurulması amacıyla satıcı veya sağlayıcı tarafından telefonla aranması durumunda, her görüşmenin başında satıcı veya sağlayıcı kimliğini, eğer bir başkası adına veya hesabına arıyorsa bu kişinin kimliğini ve görüşmenin ticari amacını açıklaması gerektiği düzenlenmiştir.

2. Ticaret Amacı Güden İş Yerlerinde Sürekli veya Geçici Çalışanların Kimlik Bilgilerinin İbrazı

Her çeşit ticaret amacı güden iş yerlerinin sorumlu işleticileri tarafından; buralarda sürekli veya geçici olarak çalıştırılanların kimlikleri iki örnek Çalışanlara Ait Kimlik Bildirme Belgesi’ne yazılır ve işbu belgeler üç gün içinde en yakın yetkili genel kolluk örgütüne verilir.

3. Elektronik Ödeme Hizmeti

6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 12’nci maddesinin (3) numaralı fıkrasında, ödeme hizmetine ilişkin sağlanacak bilgi ve koşullar kapsamında düzenlenen çerçeve sözleşmenin mesafeli olsun olmasın kurumun yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirebileceğini öngörmüştür. İşbu bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden müşterinin kimliğinin doğrulanmasına imkan verecek yöntemlerin kullanılabilecektir.

Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşımı Servislerine ilişkin Tebliğ’in 10’uncu maddesinin (8) numaralı fıkrasında ise müşteriler tarafından elektronik kanal üzerinden yapılan işlemlerin finansal sonuç doğurup doğurmadığına bakılmaksızın güçlü kimlik doğrulama kullanılması şartı aranabilmektedir.  İşbu tebliğ uyarınca güçlü kimlik doğrulamada kullanılacak bileşenler arasında T.C. Kimlik Kartı da dahil edilmiştir.

4. Özel veya Resmi Her Türlü Konaklama, Dinlenme, Bakım ve Tedavi Tesislerinin, Ticaret ve Sanat Amacı Güden Bütün İş Yerlerinin ve Öğrenci Yurtlarının Sorumlu İşleticileri ile Bu Gibi Yerlerde Çalışanlar ve Barınanlar; Resmi Dairelerin Yetkili Amirleri; Konutlarda Sürekli veya Geçici Olarak Kalanlar, Çalışanlar veya Konutlarını Değiştirenlerin Kimliklerinin Tespiti ve Bildirilmesi

1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu uyarınca Özel veya resmi her türlü konaklama, dinlenme, bakım ve tedavi tesislerinin, ticaret ve sanat amacı güden bütün iş yerlerinin ve öğrenci

yurtlarının sorumlu işleticileri ile bu gibi yerlerde çalışanlar ve barınanlar; resmi dairelerin yetkili amirleri; konutlarda sürekli veya geçici olarak kalanlar, çalışanlar veya konutlarını değiştirenler kimlik bildirme yükümlülüğü altındadır.

Yine yukarıda sayılan tesislerde bulunan sorumlu işletmecinin kimliği o tesis açılmadan önce düzenlenen işletici kimlik bildirme belgesine yazılır ve bu belge en yakın genel kolluk örgütüne verilir.

IV. SONUÇ

Son zamanlarda Kuruma intikal eden muhtelif sayıdaki şikayet ve ihbarla T.C. kimlik numaralarının farklı yöntemler mümkün iken doğrudan işlenmesi yoluna gidildiği anlaşılmıştır. Kurumun yayımlandığı “T.C. Kimlik Numaralarının İşlenmesi Hakkında Rehber” aracılığıyla T.C. kimlik numarasının işlenmesini öngören mevzuat hükümlerini ortaya koyulmuş ve T.C. kimlik numarasının işlenmesinde ilgili kişilerin kişisel verilerinin korunması hakkına daha az müdahale eden yöntemlerin mümkün olup olmadığı değerlendirilmiştir.

Stj. Av. Berfin Dicle Onar

 

Kaynakça:

1. Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numaralarının İşlenmesi Hakkında Rehber s.7

2. Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numaralarının İşlenmesi Hakkında Rehber s.10

3. Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun 17/08/2023 tarihli ve 2023/1430 sayılı Kararı